Artykuł z działu: [url=/xoops/modules/wfsection/index.php?category=28]biegi na orientację[/url]
[size=large][b]E. FORMY TRENINGU DODATKOWYCH ELEMENTÓW TECHNIKI [/size]
[size=x-small][i]Mistrzostwa Mazowsza w BnO na średnim dystansie 2010. Fot. Piotr Silniewicz. www.silne-studio.pl [/size][/i]
E.1. POTWIERDZANIE PK
E.1.1. „Koperta”[/b]
[b]Cel:[/b] umiejętność potwierdzania PK.
[b]Mapa:[/b] zbędna.
[b]Teren:[/b] dowolny (również sala sportowa).
[b]Opis:[/b] trening może być przeprowadzony prawie w każdych warunkach, nawet na sali gimnastycznej. Uczestników dzielimy na cztery zbliżonej wielkością grupy i ustawiamy ich na czterech rogach „koperty”. Na sygnał, pierwsi zawodnicy startują do pierwszych stojaków i potwierdzają kartę startową i następnie biegną w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara do stojaka ustawionego na drugim rogu, potem do stojaka środkowego i z powrotem do stojaka ustawionego na zewnątrz. Każdy z uczestników zalicza dwa razy środkowy stelaż. Zmiana następuje przez przekazanie karty startowej lub przez klepnięcie, gdy każdy z uczestników biega z własną kartą startową. Odległość między miejscem startu a stojakiem oraz pomiędzy poszczególnymi stojakami uzależniona jest od poziomu sportowego uczestników (zalecana jednak nie większa niż 20m). Stojaki muszą mieć po dwa standardowe perforatory. Zadaniem trenera jest sprawdzenie poprawności perforacji wszystkich kart po każdej zakończonej rundzie wg zasady – co najmniej połowa dziurek musi się znajdować we właściwym polu.
[b]Uwagi:[/b] w zależności od liczby ćwiczących można dokonać innego podziału niż na cztery grupy. Należy pamiętać, że przy tego typu ustawieniu grupy, indywidualny czas ćwiczenia zawodnika jest bardzo krótki. Należy wiec szukać form bardzo aktywnych w szczególności dla starszych zawodników.
[b]Odmiana[/b] – „wyścigi rzędów”, różnica polega na ustawieniu zawodników i stojaków.
[b]Uwagi:[/b] ćwiczenie szczególnie polecane na wstępnym etapie szkolenia. Należy zwrócić uwagę na sposób zamocowania karty startowej. Zawodnikom trzeba stworzyć warunki do przygotowania karty tak, jak na zawodach.
[b] E.1.2. „Szybkość potwierdzania PK”[/b]
[b]Cel:[/b] ocena poziomu techniki i szybkości potwierdzenia PK.
[b]Mapa i teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] trasa z wieloma PK jednak nie więcej niż 15 lub 25. Do przeprowadzenia tego treningu niezbędne są zegarki z pamięcią (w zależności od pamięci zegarka 30 lub 50 międzyczasów). .Zawodnik bezpośrednio przed i tuż po potwierdzeniu PK „łapie” międzyczas po to, by poznać ile czasu potrzebuje na potwierdzenie PK i czy istnieje potrzeba doskonalenia u niego tej umiejętności.
*W zależności od pamięci zegarka 30 lub 50 międzyczasów.
[b]E.2. SKŁADANIE MAPY[/b]
[b]E.2.1. „Duża mapa”[/b]
[b]Cel:[/b] składanie mapy, kciukowanie.
[b]Mapa:[/b] dużych rozmiarów, najczęściej o dokładnej skali, np. 1: 5000, 1:7500.
[b]Teren:[/b] dowolny.
[b][b]Opis:[/b][/b] trening według klasycznej formy, planowana trasa jest z reguły długa, wymagająca częstego składania mapy w celu ukazania tylko aktualnie potrzebnego fragmentu trasy. Do oceny jakości składania mapy można wykorzystać obserwację zawodnika podczas treningu.
[b]Uwagi:[/b] należy pamiętać, że każdy doświadczony zawodnik ma wysoce zindywidualizowany sposób składania mapy i nie zawsze warto jest korygować jego nawyki.
Trening przydaje się szczególnie w okresie wiosennym przed długodystansowymi mistrzostwami Polski.
[b] E.2.2. „Długie przebiegi”[/b]
[b]Cel:[/b] składanie mapy, kciukowanie.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b] obejmujący duży obszar.
[b][b]Opis:[/b][/b] trening zbliżony do formy „duża mapa” [E.2.1.], z długimi przebiegami pomiędzy PK, wymagającymi od zawodnika kilkakrotnego składania mapy na jednym przebiegu.
[b]E.2.3. „Karta przy mapie”[/b]
[b]Cel:[/b] składanie mapy, potwierdzanie PK (karta startowa razem z mapą), kciukowanie.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b] dowolny.
[b][b]Opis:[/b][/b] kartę startową możemy zamocować do mapy zarówno na zawodach indywidualnych jak i sztafetowych. Takie umiejscowienie karty startowej zmusza zawodnika do każdorazowego rozkładania mapy przed potwierdzeniem PK, a później do ponownego jej złożenia.
[b]Uwagi:[/b] mapę możemy połączyć z kartą przyklejając je do siebie lub zszywając aluminiowymi zszywkami. Karta nie może być luźno włożona do worka z mapą, gdyż w czasie biegu będzie zmieniać swoje położenie, co uniemożliwi w efekcie jej szybką i prawidłową perforację.
[size=large][b]E.3. ZNAJOMOŚĆ PIKTOGRAMÓW[/size]
E.3.1. „Trasa z zamalowanymi PK”[/b]
[b]Cel:[/b] znajomość piktogramów, ocena odległości .
[b]Mapa:[/b] preferowana 1:10 000 (poziom 2) lub 1:15 000 (3).
[b]Teren:[/b] z dużą ilością szczegółów.
[b][b]Opis:[/b][/b] długość i trudność techniczna trasy dowolna. Zawodnik otrzymuje na starcie mapę z zamalowanymi lub wyciętymi wnętrzami okręgów oznaczających na mapie usytuowanie PK. Dodatkowo otrzymuje on opisy PK w formie piktogramów. W terenie PK ustawione centralnie w środku kółka oznaczonego na mapie. Trener może również ustawić mylne PK na innych elementach terenu. Wtedy do oceny treningu wykorzystujemy oprócz kontroli czasu, również kontrolę poprawności potwierdzenia PK.
[b]Uwagi:[/b] należy sprawdzić, czy po zamalowaniu wnętrz okręgów nadal nie prześwituje treść mapy. Trening najlepiej przygotować naklejając na mapę konfetti lub wycinki z dziurkacza.
[b]E.3.2. „Decyduje piktogram”[/b]
[b]Cel:[/b] znajomość piktogramów, ocena odległości.
[b]Mapa:[/b] preferowana 1:10 000 (poziom 1) lub 1:15 000 (2/3).
[b]Opis:[/b] trening według klasycznej formy, z mylnymi PK. Wybór prawidłowego PK odbywa się na podstawie piktogramu. Usytuowanie prawidłowego PK nie musi być centryczne względem wyrysowanego na mapie kółka, ale musi się znajdować w jego obrębie.
[b]Uwagi:[/b] w treningu zawodników zaawansowanych technicznie PK mogą znajdować się blisko siebie, ale usytuowanie prawidłowego PK musi jednoznacznie wynikać z opisu (piktogramu).
[b]Odmiana[/b]: trasa klasyczna bez dodatkowych mylnych PK. Do mapy dołączone piktogramy, które jednak nie zawsze zgadzają się z faktycznym usytuowaniem PK w terenie. Zawodnik pokonujący trasę musi potwierdzić tylko prawidłowo usytuowane PK, np. PK- ściana skalna u podnóża, w terenie PK umieszczony na górze ściany skalnej.
[size=x-large]3.2.1.2. Formy treningu taktycznego[/size]
[i]RYS.57. Podział form treningu taktycznego[/i]
[size=large]F. WYBÓR WARIANTU[/size]
[b]F.1. „Trasa wg wcześniej wybranego wariantu”[/b]
[b]Cel:[/b] konsekwencja w realizacji wariantu.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: taki rodzaj terenu, w którym o wyniku decyduje w dużym stopniu wybór wariantu np. teren górzysty, morenowy.
[b]Opis:[/b] zawodnicy otrzymują mapy przed treningiem, wrysowują na nie swój wariant pokonywania całej trasy. Następnie z tak przygotowaną mapą startują starając się zrealizować swój plan w 100%. Po treningu analizują z trenerem i innymi uczestnikami przyczyny nie zrealizowania założonych wariantów oraz analizują trafność wyboru poszczególnych rozwiązań.
[b]Uwagi[/b] należy pamiętać, że wybór wariantu jest sprawą indywidualną. Trudno stwierdzić jednoznacznie, który wariant jest najlepszy. Można jedynie odrzucić warianty najgorsze – najbardziej czasochłonne i energochłonne.
Przykłady wyboru wariantu znajdują się w [url=/xoops/modules/wfsection/article.php?articleid=375] rozdziale 2.3.2. „Wymagania taktyczne”[/url]
[b]F.2. „Trasa liniowa z wariantami”[/b]
[b]Cel:[/b] ocena preferencji zawodnika w wyborze wariantu.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: taki, w którym o wyniku decyduje w dużym stopniu wybór wariantu np. teren górzysty, morenowy.
[b]Opis:[/b] zawodnik dostaje na starcie mapę z kilkoma narzuconymi wariantami na każdym przebiegu, gdzie dodatkowo znajdują się tzw. „wariantowe PK”*. Na każdym przebiegu liniowym znajduje się „wariantowy PK”. Jego umiejscowienie może (poziom 1) lecz nie musi (poziom 2/3) być zaznaczone na mapie. Zawodnik za każdym razem dokonuje wyboru, którą trasą liniową będzie podążał pomiędzy PK. Analiza wyboru wariantów przez poszczególnych zawodników możliwa jest dzięki porównaniu kart startowych zawodników z kartą wzorcową. Warianty powinny być tak przygotowane, aby można było zdecydowanie wyróżnić warianty obiegowe, warianty „po kresce” oraz warianty techniczne z punktami odniesienia na przebiegach.
Patrz [url=/xoops/modules/wfsection/article.php?articleid=375]rozdział 2.3.2.1. „Wybór wariantu”.[/url]
[b]Uwagi:[/b] przy planowaniu wariantów należy uwzględnić, że bieg liniowy wymaga dużo większej uwagi, niż przebieg drogowy lub „po kresce”. Wariantowe PK – powinny być inaczej oznaczone na mapie niż PK trasy, np. mniejszym kółkiem lub innym kolorem.
[b]F.3. „Wybierz i sprawdź”[/b]
[b]Cel:[/b] wybór wariantu.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: taki, w którym o wyniku decyduje w dużym stopniu wybór wariantu np. teren górzysty, morenowy.
[b]Opis:[/b] zaplanowana trasa powinna być wielowariantowa, z długimi przebiegami i bardzo łatwymi PK. Zadaniem zawodnika jest sprawdzenie w terenie, który wariant jest najlepszy. Po realizacji jednego wariantu zawodnik wraca do punktu wyjścia i realizuje na tym samym przebiegu drugi wariant. Trening biegany ze zmienną intensywnością, w formie interwałowej. Trasa powinna składać się z niedużej ilości przebiegów (od kilku do kilkunastu PK w zależności od ilości sprawdzanych wariantów). Do analizy wykorzystujemy czasy pokonywania poszczególnych wariantów. Trener powinien stworzyć warunki do porównania przebiegów między zawodnikami.
[b]Uwagi:[/b] należy pamiętać, że nie zawsze wariant najszybszy jest najpewniejszy.
[b]F.4. „Wariant w parach”[/b]
[b]Cel:[/b] wybór wariantu.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: taki, w którym o wyniku decyduje w dużym stopniu wybór wariantu np. teren górzysty, morenowy.
[b]Opis:[/b] trening w parach, tak dobranych, aby zawodnicy reprezentowali zbliżony poziom sportowy. Trening realizowany z intensywnością startową. Trasa wg formy klasycznej. Wybrane odcinki biegane szybko. Zawodnicy po wykonaniu własnego wariantu powinni czekać na partnera bezpośrednio przy PK lub w umówionym miejscu na przebiegu do następnego miejsca startu. Trasa taka może mieć kilkanaście startów, z których zawodnicy rozpoczynają realizację swoich wariantów. Do kontroli treningu służy analiza międzyczasów. Aby stwierdzić, czy istnieje duża różnica pomiędzy zawodnikami w parze należy polecić im przebiegnięcie wariantu partnera a następnie porównać uzyskane na tym samym wariancie czasy. Powinna być zachowana wymiana rodzajów wariantów pomiędzy zawodnikami, tj. bieganie na zmianę wariantów obiegowych i technicznych.
[b]Uwagi:[/b] warianty powinny być tak dobrane, aby zawodnicy w czasie realizacji przebiegu nie widzieli się nawzajem. Trening może być realizowany bez zegarków. Wtedy kontrolę prowadzą sami zawodnicy na podstawie kolejności dobiegu do PK.
[b]F.5. „Celowe odchylenie”[/b]
[b]Cel:[/b] zwiększenie skuteczności odnajdywania PK.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: najlepiej z miejscami o utrudnionej widoczności wymagającej częstego biegania na azymut.
[b]Opis:[/b] trasa wg formy klasycznej biegana z prędkością średnią lub dużą, wymagająca zastosowania „celowego odchylenia” dla zmniejszenia ryzyka popełnienia błędu. Długość i trudność techniczna dopasowana do poziomu zawodników. Realizacja treningu polega na bieganiu trasy z zastosowaniem odchylenia w kierunku narzuconym przez trenera, bądź wybranym samodzielnie. PK, na których ma być zastosowane celowe odchylenie mogą być wyróżnione na mapie innym kolorem lub można zawodnikowi wyrysować kierunek, od którego ma nabiegać na PK. Patrz [url=/xoops/modules/wfsection/article.php?articleid=375]rozdział 2.3.2.1. „Wybór wariantu”. [/url]
[b]Uwagi:[/b] trening ten wymaga umiejętności utrzymania kierunku.
[b]F.6. „Wykorzystanie punktów ataku”[/b]
[b]Cel:[/b] wykorzystanie punktów ataku dla zmniejszenia ryzyka popełnienia błędu.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: zalecany trudniejszy, stanowiący wyzwanie dla uczestników.
[b]Opis:[/b] zawodnik pokonuje trasę o dużym stopniu trudności, z prędkością submaksymalną lub maksymalną. Trening wg formy klasycznej. Na mapie, oprócz wyrysowanych PK, są zaznaczane małym kółkiem tzw. „punkty ataku”* oznakowane dodatkowo w terenie np. małym lampionem. Zadaniem zawodnika jest potwierdzić na karcie startowej zarówno właściwe PK jak i „punkty ataku”, na których również znajduje się perforator. Mały lampion można zastąpić wstążką, ale trener nie ma wtedy możliwości sprawdzenia poprawności wykonania treningu. Trasę należy tak zaplanować, aby atakowanie właściwego PK w inny sposób niż od zaznaczonego „punktu ataku” było wysoce ryzykowne.
[b]Uwagi:[/b] z grupy można wybrać jednego lub kilku zawodników, którzy dla przykładu pobiegną trasę klasyczną bez zaznaczonych na mapie „punktów ataku”. Jeśli będą to zawodnicy o wysokim poziomie techniki orientacji, to z pewnością większość PK zaatakują właśnie od strony sugerowanego przez trenera „punktu ataku”. Jeśli zaś będą to nowicjusze, to najprawdopodobniej popełnią oni dużą ilość błędów na trudnych PK, co powinno utwierdzić innych zawodników o słuszności wykorzystywania „punktów ataku”.
*Punkt ataku – charakterystyczny element terenowy, który służy zawodnikowi do poprawnego odnalezienia właściwego miejsca usytuowania PK. Odnalezienie „punktu ataku” nie jest celem samym w sobie, a jedynie środkiem służącym do jego osiągnięcia.
[size=large]G. DOBÓR PRĘDKOŚCI[/size]
[b]G.1. „Trzy kolory – trzy prędkości”[/b]
[b]Cel:[/b] dobór prędkości na przebiegu.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: o zróżnicowanej trudności technicznej.
[b]Opis:[/b] trasa klasyczna, z występującymi na zmianę łatwymi i trudnymi PK Zawodnik pokonuje trasę uzależniając prędkość biegu od sposobu oznakowania na mapie poszczególnych odcinków na przebiegu pomiędzy PK. Do kontroli możemy wykorzystać obserwację wybranych zawodników w terenie lub analizę zapisu pracy serca (HR) jeśli jesteśmy w posiadaniu sport-testerów.
[b]Uwagi:[/b] oznakowanie poszczególnych odcinków przebiegu pomiędzy PK można wykonać kolorami (zielonym, pomarańczowym i czerwonym) lub też używając różnego rodzaju linii (ciągłej, przerywanej i kropkowanej). Przygotowanie map wymaga od trenera znajomości zasady doboru prędkości na przebiegu.
[b]G.2. „Bieg za liderem”[/b]
[b]Cel:[/b] dobór prędkości na przebiegu i rozkład sił na całej trasie.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: obfitujący w wiele szczegółów, najlepiej trudny technicznie.
[b]Opis:[/b] trening w parach lub w grupie. Zawodnik prowadzący przewyższa pozostałych umiejętnościami technicznymi. Każdy uczestnik ma mapę z tą samą trasą i podąża za prowadzącym obserwując jego sposób biegania i orientowania się. Tempo biegu prowadzącego dostosowane do trudności orientacji, jednak nieco niższe niż na zawodach. Może też być dopasowane do pozostałych uczestników i sztucznie stymulowane w celu ukazania zróżnicowania prędkości na poszczególnych odcinkach trasy. Kontrolę może prowadzić lider np. zatrzymując się na przebiegu i prosząc uczestników o wskazanie aktualnej lokalizacji. Jeśli uczestnik nie potrafi kilka razy wskazać trafnie miejsca zatrzymania, zadaniem lidera jest ograniczenie tempa biegu i dopasowanie go do najsłabszego zawodnika w grupie.
[b]G.3. „Nie zwalniaj”[/b]
[b]Cel:[/b] dobór prędkości na przebiegu.
[b]Mapa:[/b] dowolna.
[b]Teren:[/b]: o dużej ilości szczegółów.
[b]Opis:[/b] trasa klasyczna. Zadaniem zawodnika jest przebiegnięcie krótkiej trasy z maksymalną, możliwie stałą prędkością. Trudność techniczna treningu znacznie zróżnicowana, od bardzo łatwych do bardzo trudnych przebiegów i PK. Po pokonaniu trasy zawodnik wskazuje trenerowi gdzie popełnił najwięcej błędów. Miejsca, w których to nastąpiło wymagały ograniczenia prędkości biegu w celu dokładniejszego czytania mapy i uważniejszego śledzenia terenu.
[b]Uwagi:[/b] może się zdarzyć, że zawodnik mając bardzo dużo „szczęścia” pokona trasę bezbłędnie. W takiej sytuacji należy posłużyć się przykładem innych zawodników, wszak wyjątek tylko potwierdza regułę.
[size=x-large]H. FORMY BEZPOŚREDNIEJ RYWALIZACJI[/size]
[size=large]H.1. FORMY BEZPOŚREDNIEJ RYWALIZACJI INDYWIDUALNEJ[/size]
[b]H.1.1. „Handicap”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej. Intensyfikacja treningu, trening interpersonalny.
Mapa i [b]Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] trening wg zasady „pierwszy wygrywa”, przygotowany dla grupy o zróżnicowanym poziomie sportowym. Zawodnicy startują na trasę, o długości dopasowanej do najsłabszego zawodnika lub niewiele dłuższej, w odstępach czasowych ustalonych przez trenera, a opartych na wyliczeniach średniego czasu potrzebnego na pokonanie 1 km, z mapą, w terenie danego typu. Jako pierwszy startuje zawodnik najsłabszy, jako ostatni – najlepszy. Ten sposób rozgrywania treningu mobilizuje do walki wszystkich zawodników, zarówno tych najlepszych, jak i tych gorszych.
[b]Uwagi:[/b] do zastosowania na imprezach, które mają na celu integrację uczestników np. na zakończenie sezonu.
[b]H.1.2. „Kryterium”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w rywalizacji bezpośredniej, zwiększenie intensywności treningu.
Mapa i [b]Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] nazwa treningu zaczerpnięta została z kolarstwa, w którym rozgrywane są kryteria uliczne polegające na zdobyciu jak najwięcej punktów. O liczbie punktów decydują miejsca zajęte na poszczególnych okrążeniach. Podobna zasada obowiązuje też w tej formie treningu, którą można również nazwać: „kto pierwszy do PK”. Punkty zdobywa nie tylko pierwszy zawodnik, ale także kolejni. Długość trasy dopasowana do kategorii wiekowej, z reguły czas treningu krótszy od czasu trwania zawodów klasycznych (w szczególności w odniesieniu do starszych kategorii). Intensywność – zmienna, charakter wysiłku – interwałowy. Trening powinien być poprzedzony rozgrzewką, np. dobiegiem do miejsca startu. Każdy zawodnik ma taką samą mapę, na której znajduje się kilka, bądź kilkanaście odcinków, które są biegane z maksymalną prędkością. Start do poszczególnych PK jest masowy. Odcinki nie powinny być zbyt długie, a PK zbyt trudne, szczególnie dla młodszych zawodników. Należy je tak zaplanować by, różnice czasowe pomiędzy pierwszym a ostatnim zawodnikiem na PK nie były większe niż dwie minuty. W innym wypadku trening straci swój sens, gdyż przerwy pomiędzy poszczególnymi odcinkami bieganymi szybko, dla jednych będą zbyt długie, dla innych zbyt krótkie. Wygrywa osoba, która zgromadzi najwięcej punktów, np. wg zasady: 1 miejsce – 3 pkt., 2 miejsce – 2 pkt., 3 miejsce – 1 pkt. lub innej przyjętej przez trenera. Jego zadaniem jest zaplanowanie tras, ustawienie PK, kontrola kart startowych lub obserwacja zawodników na treningu.
[b]Uwagi:[/b] w treningu tym można łatwo zauważyć w jaki sposób zawodnicy rozkładają siły na całej trasie. Doskonała forma przygotowawcza do zawodów sztafetowych.
[b]H.1.3. „Postaw i goń”[/b]
[b]Cel:[/b] intensyfikacja treningu, doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w sytuacji bezpośredniej rywalizacji, pewność miejsca lokalizacji PK.
[b]Mapa i Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] o powodzeniu treningu decyduje prawidłowe jego zaplanowanie. Polega on na tym, że każdy zawodnik rozstawia jeden PK wyruszając ze startu-mety. Następnie od ustawionego przez siebie PK biegnie do najbliżej położonego PK w kierunku narzuconym poprzez kolejność oznaczoną na mapie. Mapa może być sporządzona indywidualnie dla każdego zawodnika lub dla wszystkich jednakowa ze wskazaniem PK do rozstawienia. Trasa zbliżona długością do trasy na sztafetach. Jeśli zawodnik dogoni biegnącego przed nim, to ten ściąga za karę jego PK. Zawodnik uważany jest za dogonionego, jeśli równocześnie lub później potwierdzi PK. Przy większej ilości uczestników i znacznym zróżnicowaniu ich poziomu sportowego trening można rozgrywać na punkty przyznając np. za każdego przegonionego rywala 1 punkt.
[b]Uwagi:[/b] trener powinien mieć pewność, że prawidłowe ustawienie PK nie sprawi nikomu żadnych problemów biorąc pod uwagę dużą presję czasu.
Forma przygotowująca do biegania sztafet i handicapów.
[b]H.1.4. „Interwał w parach”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w biegu z dużą prędkością w sytuacji rywalizacji bezpośredniej, intensyfikacja treningu.
Mapa i [b]Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] trening w parach o zbliżonym poziomie sportowym zawodników. Mapy z trasami w dwóch wersjach wg zasady: dwa PK na przebiegu dla jednego zawodnika z pary, dla drugiego wyrysowany tylko ten drugi PK. Na drugim przebiegu sytuacja odwrotna. Zawodnicy czekają na siebie na „węzłowych PK”*. Długość tras dopasowana do poziomu uczestników. Trasy łatwe. Dobrze zaplanowana trasa i dobrze dobrane pary powinny zagwarantować nie dłuższe niż dwuminutowe oczekiwanie jednego zawodnika na drugiego na „węzłowych PK”. Intensywność wysiłku zmienna. W czasie, gdy jeden z pary biegnie z prędkością maksymalną poprzez dwa PK, drugi z pary biegnie wolno wprost do „węzłowego PK”. Odległości pomiędzy „węzłowymi PK” uzależnione od charakteru interwału. Do kontroli treningu można wykorzystać analizę międzyczasów.
[b]Uwagi:[/b] podczas planowania można wykorzystać „poboczne PK”** zarówno dla zawodnika A i B – dla jednego z nich np. na przebiegu do pierwszego „węzłowego PK”, dla drugiego na przebiegu z 1PK do drugiego „węzłowego PK”. W ten sposób zmniejsza się ilość PK ustawianych w terenie.
Mapy zawodników A i B, różnią się od siebie trasami i numeracją kolejnych PK.
*”węzłowe PK” – wspólne PK dla obu zawodników, na których następuje zmiana tempa biegu kolejnego odcinka.
**”poboczne PK” – te PK przez które zawodnik biegnie indywidualnie z dużą prędkością.
[b]H.1.5. „Scorelauf”[/b]
[b]Cel:[/b] intensyfikacja treningu, doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w sytuacji bezpośredniej rywalizacji, urozmaicenie treningu bądź sposobu rozgrywania zawodów.
[b]Mapa i Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] scorelauf – to w tłumaczeniu na język polski – bieg punktowy. Istnieje wiele odmian rozgrywania scorelaufu, a ogólna zasada to dowolność w kolejności potwierdzania PK.
[b]Odmiana 1[/b] – „na limit czasu”
W treningu tym wymagane jest posiadanie przez wszystkich uczestników zegarków.
Zadaniem zawodnika jest potwierdzenie jak największej liczby PK w określonym czasie lub zgromadzenie jak największej ilości punktów wg zasady im trudniejszy PK i im większa jego odległość od startu-mety, tym większa wartość punktowa. Za przekroczenie limitu czasu doliczane są karne minuty tak, by nie opłacało się go przekraczać np. wartość najdalej położonego i najtrudniejszego PK – 5 pkt., jedna minuta spóźnienia równa się minus 5 punktów. Start masowy lub interwałowy.
[b]Odmiana 2[/b] – „na określoną ilość punktów lub PK”
Różnica polega na tym, że zwycięża ten, kto pierwszy zgromadzi określoną ilość punktów (np. 30) lub kto pierwszy potwierdzi określoną liczbę PK (np. 15 PK) bez gradacji wartości punktowej tych PK. W tym wypadku nie potrzeba zegarków. Start masowy.
[b]Odmiana 3[/b] – „połówkowy scorelauf”
W tej odmianie zamiast perforatorów umieszczamy na PK np. karteczki identyfikujące dany PK. Ilość karteczek jest mniejsza od ilości uczestników, co sprawia, że do niektórych PK zawodnicy biegną „za darmo”. Ten sposób rozgrywania scorelaufu zwiększa rywalizację w grupie. Wymaga jednak od zawodników gry fair-play.
Start masowy.
[b]Uwagi:[/b] wygrywa zawodnik, który zbierze największą ilość karteczek (każda z innego PK) lub zgromadzi największą ilość punktów przy gradacji wartości poszczególnych PK.
[b]H.1.6. „Polowanie”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji, intensyfikacja treningu.
[b]Mapa:[/b] dokładniejsza niż w skali 1:15 000.
[b]Teren:[/b] może być o niewielkim obszarze, unikać terenów niebezpiecznych.
[b]Opisy:[/b] kilka bardzo krótkich tras (do 2 km) o niskim poziomie trudności. Na trasę startuje najpierw jeden zawodnik. Za nim wybiega reszta uczestników. Zadaniem „zająca” jest nie dać się dogonić. Wszyscy startują z mapami i kartami startowymi na tę samą trasę. Zawodnik uważany jest za dogonionego, jeśli zostanie dotknięty przez jednego z goniących lub jeśli potwierdzi PK później niż ktokolwiek inny. W przypadku złapania „zająca” resztę trasy zawodnicy pokonują dowolną prędkością. Odstęp pomiędzy uciekającym, a goniącą go grupą nie powinien być większy niż jedna minuta. Należy po każdej trasie robić krótką przerwę i wyznaczać nowego „zająca”. Najlepiej do tej roli wybierać zawodników wyróżniających się dobrą kondycją.
[b]Uwagi[/b] miejsce startu usytuować należy tak, by uciekający zawodnik był widoczny przez jak najdłuższy czas.
[b]H.1.7. „Sprint Skogsportu”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji, intensyfikacja treningu.
[b]Mapa:[/b] dokładniejsza niż w skali 1:15 000.
[b]Teren:[/b] może być o niewielkim obszarze.
[b]Opis:[/b] jest to bieg dwuetapowy, łączna długość obu etapów równa jest długości trasy krótkodystansowej 2 x (1km – 2 km). Start do pierwszego etapu interwałowy wg losowania, do drugiego etapu – handicapowy (zawodnicy startują wg kolejności zajętych miejsc w pierwszym biegu, na początku startuje zwycięzca pierwszego etapu, po nim startują pozostali tyle czasu później, o ile mieli gorszy czas w pierwszym etapie). Drugi etap składa się z dwóch bardzo krótkich pętli. Pętle te nie są jednakowe dla zawodników, znajdują się na nich tzw. „rozbicia”*, lecz nigdy nie więcej niż na dwa PK. Suma wariantów po dwóch pętlach musi być jednakowa dla wszystkich zawodników tej samej kategorii. I tak zawodnik, który biegnie na pierwszej pętli wariant 1-A-3-B-5-6-A-8, na drugiej pętli musi mieć wariant 1-B-3-A-5-6-B-8. Tak więc niektóre PK zawodnicy potwierdzają dwukrotnie, na pierwszej i drugiej pętli (nie wiedzą jednak wcześniej, które PK powtórzą się). Zastosowanie takiego rozwiązania wyklucza nieuczciwość. Jest to rodzaj treningu lub zawodów, który wymaga przygotowania większej ilości map niż uczestników (trzy mapy dla jednego uczestnika). Sprawdzanie kart startowych wg systemu jak do sztafet.
[b]Uwagi:[/b] karty i mapy należy odpowiednio oznakować. Ważnym jest, by należycie zorganizować miejsce zmiany map w drugim etapie, gdyż każda pętla jest na osobnej mapie.
*”rozbicia” – różne PK dla zawodników biegających systemem sztafetowym na tej samej zmianie.
[b]H.1.8. „Jak sztafeta”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji, intensyfikacja treningu, trening interpersonalny.
Mapa i [b]Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] start masowy, rywalizacja indywidualna. Trasy z „rozbiciami” jak w sztafetach. Długości tras jak na sztafetach lub krótsze. Ilość „rozbić” trzeba uzależnić od liczby uczestników – każdy startujący powinien mieć inną trasę. Należy jednak zachować w miarę jednakowe warunki dla wszystkich uczestników, tj. długości tras nie powinny różnić się od siebie więcej niż o 3%, a trudność poszczególnych PK na „rozbiciach” powinna być zbliżona. Mapy z trasami nie mogą być udostępniane zawodnikom przed startem. Powinno się ich przygotować tyle, ilu będzie zawodników*. Do zadań trenera należy również przygotowanie karty wzorcowej ze wszystkimi potwierdzeniami PK, które posłużą do kontroli treningu.
[i]*W przypadku biegania przez zawodników więcej niż jednej zmiany, należy przygotować więcej map.[/i]
H.1.9. „Różne ogniwa”
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej, intensyfikacja treningu, trening interpersonalny.
[b]Mapa i teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] odmiana sztafet z masowym startem zawodników, który może się ograniczać tylko do pierwszych zmian, jak w formie 8.1.8. „Jak sztafeta”. Zawodnicy pokonują podobne lecz nie takie same trasy. Różnią się one bowiem tym, że na każdej z nich nie został wykreślony jakiś PK. Mapy do tego biegu należy przygotować opierając się na ogólnym schemacie trasy. Profil tras musi być tak dobrany, aby PK, które zostaną pominięte były usytuowane w miarę możliwości w linii prostej z sąsiadującymi PK. Takie bowiem usytuowanie PK umożliwia opuszczenie jednego z nich bez zmiany długości trasy dla wybranego zawodnika. Nie może on jednak wiedzieć, którego z PK nie będzie miał na trasie. PK usytuowane w miejscach zmiany kierunku trasy muszą być obowiązkowe dla wszystkich zawodników. Liczba uczestników nie powinna być większa niż ilość PK możliwych do ominięcia (umożliwia to przygotowanie dla każdego zawodnika innej trasy.
[b]Uwagi:[/b] w przypadku tego sposobu rozgrywania biegu miejsce startu powinno być jak najdalej oddalone od mety (najlepiej o długość trasy). Korzystniejsze jest rozwiązanie opuszczania więcej niż jednego PK (ale nie z rzędu) dla każdego zawodnika. Wtedy bowiem zawodnik musi być czujny na całej trasie.
[b]H.1.10. „Motala”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej, intensyfikacja treningu, trening interpersonalny.
[b]Mapa:[/b] dowolna, lecz preferowana o małych wymiarach i skali dokładniejszej niż 1:15 000.
[b]Teren:[/b] można wykorzystać bardzo małe obszary, częściowo lub całkowicie zabudowane.
[b]Opis:[/b] system „Motala” to bieganie różnych tras, których suma długości jest jednakowa dla sztafety (zawodnika). Trening lub zawody rozgrywane wg systemu „Motala” wymagają użycia większej ilości map niż jest uczestników (o ok. 1/3). Przygotowuje się najczęściej trzy lub cztery trasy (np. A,B,C,D), a w przypadku rywalizacji indywidualnej stosuje się jeszcze dodatkowo trasę o długości dopełniającej długość dostosowaną do odpowiedniej kategorii (np. A,B,C,D +1700m). Start masowy. Uczestnicy biegu są równo rozdzieleni na przygotowaną ilość tras. Trasy podstawowe (A,B,C,D) są krótkie (do 2 km). Każdy uczestnik ma narzuconą kolejność zaliczania tras, np. ADCB lub CBDA. Kolejność tę można wpisać zawodnikowi na kartę startową i dać ją przed startem lub też włożyć do folii z mapą i utajnić kolejność zaliczania następnych tras informując tylko o przydziale pierwszej z nich.
[b]Uwagi:[/b] dobrze gdy ostatni PK jest wspólny dla wszystkich tras. Wtedy zawodnicy i kibice mają okazję obserwować uczestników powracających z różnych tras. W przypadku zawodów jest to doskonały PK widokowy. Zaletą tej formy jest skrócony czas trwania treningu.
[b]H.2. FORMY BEZPOŚREDNIEJ RYWALIZACJI GRUPOWEJ [/b]
[b]H.2.1. „Sztafety według różnych systemów”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej. Intensyfikacja treningu, współpraca w zespole.
[b]Mapa i Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] sztafety są najczęściej rozgrywane wg jednego z dwóch systemów: Farsta, Vannas lub też ich kombinacji. Dochodzą również takie systemy, jak mniej znany Jura i popularny, choć rzadko stosowany na zawodach, opisany wcześniej system Motala.
Ich zrozumienie ułatwią ryciny przedstawiające sposób pokonania trasy przez poszczególne zmiany.
[b]Uwagi[/b] wykorzystanie jednego ze sposobów rozgrywania sztafet zależy od ilości uczestników, czasu jakim dysponujemy, rangi, trudności technicznej oraz wielkości obszaru terenu, a w końcu od ilości stojaków oraz ilości map.
[b]H.2.2. „Dwa na jeden”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej. Intensyfikacja treningu, współpraca w zespole.
Mapa i [b]Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] jest to rodzaj sztafet, w których dwie osoby na jednej zmianie należą do tego samego zespołu. Gdy pierwsza z nich wróci z trasy, zamiast pobrać mapę dla kolejnej zmiany pobiera czystą kartkę. Dopiero druga osoba pobiera mapę dla następnej zmiany. Reszta przebiega wg tradycyjnej formy rozgrywania sztafet.
[b]Uwagi:[/b] takich zdublowanych zmian może być więcej niż jedna (nawet wszystkie z ostatnią włącznie). Mapy najlepiej jest umieścić wraz z czystymi kartkami na palikach i spiąć gumką tak, aby pierwszą z góry była czysta kartka. Można zorganizować zmianę bez pobierania kartek – start następuje wtedy po przybiegnięciu drugiej osoby ze sztafety.
[b]Odmiana:[/b] start kolejnej zmiany następuje po przybiegnięciu pierwszej osoby z pary. Ma to sens wtedy, gdy zawodnicy biegają więcej niż jedną zmianę, ponieważ ci, którzy wracając później niż inni z lasu, mają mniej czasu na odpoczynek przed kolejnym startem.
[b]H.2.3. „Dwie trzecie”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej. Intensyfikacja treningu, współpraca w zespole.
[b]Mapa i Teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] jest to rodzaj sztafet dla zawodników będących w różnym wieku i na różnym poziomie zaawansowania technicznego. Powodzenie dobrego przebiegu treningu (zawodów) uzależnione jest w głównej mierze od prawidłowego zaplanowania trzech tras oznaczonych dalej jako A,B,C. Trasy mają różną długość i trudność techniczną począwszy od najkrótszej i najłatwiejszej trasy „A”, skończywszy na najdłuższej i najtrudniejszej trasie „C”. Sztafety są trzyosobowe. Start wszystkich zawodników masowy. W każdej sztafecie znajduje się jeden zawodnik z poziomu „1”, jeden z „2” i jeden z poziomu „3” zaawansowania technicznego. Wszyscy zawodnicy biegają więcej niż jedną trasę w następującej, obowiązkowej kolejności:
zawodnik „z poziomu 1” – trasa A+B
zawodnik „z poziomu 2” – trasa B+C
zawodnik „z poziomu 3” – trasa C+A+B
Każdej sztafecie przysługuje jeden komplet map A,B,C.
Wynika z tego, że każdy zawodnik ze sztafety jest uzależniony od swoich partnerów, gdyż albo oni będą czekać na jego mapę, albo on będzie czekał. Wygrywa zespół, którego zawodnik z poziomu 3 jako pierwszy przybiegnie z ostatniej trasy. Na każdej z tras są „rozbicia” (najlepiej wg systemu Farsta). W ostateczności można zrobić trasy bez „rozbić”.
[b]Uwagi:[/b] im krótsze trasy (trasa „3” do 2 km, inne odpowiednio krótsze) tym lepiej, gdyż skraca się czas oczekiwania na mapę.
[b]H.2.4. „Bieg drużynowy”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej, intensyfikacja treningu, trening interpersonalny.
[b]Mapa i teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] start masowy lub interwałowy (zalecany ten pierwszy). Wszyscy zawodnicy z jednej sztafety (tu: drużyny) startują wspólnie. Każdy posiada kartę startową i mapę z taką samą trasą. Trening ten wymaga od zawodników podejmowania wspólnych decyzji o wyborze wariantów i o sposobie rozgrywania walki sportowej. Wygrywa drużyna, która pierwsza pokona linię mety (przy starcie masowym) lub osiągnie najlepszy czas (przy starcie interwałowym). Budowa trasy uzależniona od rodzaju startu – forma sztafet przy starcie masowym drużyn, forma trasy klasycznej – przy starcie interwałowym. Zawodnicy mają obowiązek przebiegnięcia trasy wspólnie. Przekazywanie karty startowej partnerowi, rozdzielanie się na trasie lub inne wcześniej określone sposoby współpracy są zabronione i jeśli zostaną zauważone, karane są dyskwalifikacją drużyny.
[b]Uwagi:[/b] start masowy uatrakcyjnia trening, a ponadto znacznie ogranicza możliwości prowadzenia gry nie fair.
[b]Odmiany:[/b] można ustalić zasady inne od powyższych, np. wygrywa drużyna, której ostatni zawodnik minie linię mety przed podobnymi z innych drużyn (wtedy każdy biega wg własnej koncepcji) lub dozwolone jest rozdzielanie się na trasie (np. w poszukiwaniu PK), ale linię mety drużyna musi minąć w komplecie.
[b]H.2.5. „Bieg zespołowy”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej, intensyfikacja treningu, trening interpersonalny.
[b]Mapa i teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] ta forma treningu jest połączeniem trasy klasycznej ze scorelaufem. Start masowy lub interwałowy. Wszyscy zawodnicy z tego samego zespołu startują jednocześnie. Na mapie wyrysowana jest krótka trasa (jej długość uzależniona jest od kategorii wiekowej uczestników) oraz kilkanaście a czasem kilkadziesiąt ulokowanych wokół trasy PK. Każdy z zawodników w zespole ma mapę, z przytwierdzoną do niej kartą startową. Zadaniem zespołu jest potwierdzenie wszystkich PK zaznaczonych na mapie z tym warunkiem, że PK na trasie klasycznej musi „zaliczyć” każdy zawodnik, natomiast PK ze scorelaufu wystarczy, że będzie potwierdzony przez jednego zawodnika z zespołu. Wygrywa zespół, który potwierdzi wszystkie PK w jak najkrótszym czasie. Na metę wybiega cały zespół, który spotyka się najczęściej na ostatnim PK.
[b]Uwagi:[/b] dla ułatwienia kontroli kart startowych wpisuje się na nie w jednym rzędzie kody PK z „trasy obowiązkowej”, a w pozostałe wolne pola kody PK ze scorelaufu. Zespół może na starcie użyć foliopisu do oznaczenia na mapach PK, które będą należały do każdego zawodnika.
[b]H.2.6. „Sztafeta rosyjska”[/b]
[b]Cel:[/b] doskonalenie umiejętności technicznych i taktycznych w warunkach bezpośredniej rywalizacji sportowej, intensyfikacja treningu, trening interpersonalny.
[b]Mapa i teren:[/b] dowolne.
[b]Opis:[/b] jest to bieg sztafetowy wzorowany na scorelaufie. Każdy zespół ma za zadanie potwierdzić na karcie startowej (jednej dla całej sztafety) wszystkie PK znajdujące się w terenie. Masowy start pierwszych zmian. Pierwsze i drugie zmiany mają określony limit czasu, np. 60 minut na potwierdzenie PK. Niezbędny jest więc przynajmniej jeden zegarek na zespół. Należy też mieć foliopis lub długopis w każdym zespole do przekreślania PK już potwierdzonych przez zawodnika, który właśnie skończył bieg. Zawodnicy z ostatnich zmian potwierdzają pozostałe, do tej pory „nie zaliczone” PK. Wygrywa sztafeta, której zawodnik biegający ostatnią zmianę przybiegnie pierwszy. Za przekroczenie limitu czasu na pierwszej i drugiej zmianie dolicza się minuty karne mnożąc czas spóźnienia razy dwa po to, aby zawodnik nie próbował „wyręczyć” słabszych partnerów z zespołu. Na karty startowe należy wpisać kody PK. Ułatwi to potem ich sprawdzanie. W terenie powinno być rozstawionych nie więcej niż 30 PK, tak by jedna karta startowa wystarczyła zespołowi. Ustawione PK nie mają określonej wartości punktowej – wszystkie są jednakowo cenne.
Praca koncepcyjna związana z rozlokowaniem PK wymaga wyczucia i doświadczenia. Od niej zależy bowiem, czy ilość i odległość pomiędzy PK będzie odpowiednia do poziomu uczestników i do czasu, jakim dysponują. W przypadku złego rozplanowania położenia PK może się okazać, że zawodnik startujący na ostatniej zmianie, albo nie ma po co startować, gdyż wszystkie lub prawie wszystkie
PK potwierdzili jego poprzednicy z zespołu, albo nie jest w stanie potwierdzić wszystkich pozostałych PK przed zmrokiem.
[b]Odmiana:[/b] podobny bieg sztafetowy, ale bez zegarka.
Zasada jest dużo prostsza – zawodnik z każdej zmiany potwierdza z góry określoną liczbę PK. Jeśli w terenie ustawionych jest np. 30 stojaków, każda zmiana ma ich 10. Istnieje pełna dowolność wyboru PK i kolejności ich potwierdzania.
W przypadku stwierdzenia u któregoś z zawodników na karcie startowej perforacji mniejszej ilości PK niż została ustalona, sztafeta jest dyskwalifikowana lub odsyła się zawodnika z powrotem na trasę (decyzja trenera). W przypadku stwierdzenia większej od przyjętego limitu ilości PK, należy przekreślić na karcie perforację tego PK, który jest ponad ustaloną wcześniej liczbę.
[b]Uwagi:[/b] jeśli istnieje duża dysproporcja wieku i umiejętności pomiędzy zawodnikami w tej samej sztafecie, należy zasugerować, aby bardziej doświadczeni zawodnicy potwierdzali PK położone dalej od miejsca startu – mety.
[size=x-small]
[b]Uwaga:
Jeśli chcesz zacytować fragment zamieszczonego powyżej tekstu – poprawna nota bibliograficzna jest następująca: Cych P., Kozłowski J. (1998): Bieg na orientację: trening – praktyka i teoria. Centralny Ośrodek Sportu. Biblioteka Trenera. Estrella Warszawa.
Cych P., Kozłowski J.[/b]
[color=CC0000]Nieautoryzowane wykorzystywanie całych bloków tekstu lub jego całości będzie traktowane jako plagiat i podjęte zostaną odpowiednie kroki prawne.[/color]
Artykuł został opublikowany na napieraj.pl za zgodą autorów – Piotra Cycha i Jacka Kozłowskiego
[/size]
Zostaw odpowiedź