Przygotowanie techniczno – taktyczne

Artykuł z działu [url=/xoops/modules/wfsection/index.php?category=28]Biegi na Orientację[/url]

[size=x-large]3.2. PRZYGOTOWANIE TECHNICZNO – TAKTYCZNE I PSYCHICZNE[/size]

[i][size=x-small]Klubowe Mistrzostwa Polski, Białka 2010, dzień 2, fot. www.silne-studio.pl [/size][/i]

Trening techniczny w BnO opiera się na zadaniu biegowym, które łączy opanowanie i doskonalenie techniczne z podnoszeniem poziomu sprawności fizycznej. Podstawowym środkiem treningu technicznego jest bieg z określonym zadaniem wynikającym z zapisu trasy i treści mapy.
Specyficznymi środkami treningowymi są mapa i kompas. Dobra mapa – wiernie oddająca teren i o czytelnym rysunku – to baza jakościowego treningu i jedyna droga podnoszenia umiejętności, a kompas, który szybko i stabilnie wskazuje kierunek północy to oprócz mapy podstawowa pomoc. Tereny skrajnie trudne – podmokłe i kamieniste tereny czy też górzyste – wymagają odpowiedniego obuwia. Lekkie buty z kolcami lub koreczkami w podeszwie, nie nasączające wodą, to nieodzowne wyposażenie biegacza.
W nauczaniu umiejętności technicznych stosuje się trzy ogólnie wyodrębnione metody:

[b]Metoda całościowa[/b] – stosowana najczęściej w treningach pełnej orientacji, z wprowadzeniem tylko czasami pewnych uproszczeń np. wolniejszym biegiem, rezygnacją ze stosowania wszystkich technik jednocześnie, a skupianiem się nad kilkoma. Treningi pełnej orientacji stanowią największą część przygotowań technicznych.

[b]Metoda cząstkowa[/b] – stosowana głównie w okresie nauczania podstawowych technik, polega na ćwiczeniu poszczególnych umiejętności nawigacyjnych oddzielnie, w ramach różnych jednostek treningowych (np. trening w całości poświęcony technikom kierunkowym lub pamięciowym).

[b]Metoda kompleksowa[/b] – jest ogniwem pośrednim pomiędzy treningiem metodą cząstkową a całościową. W jednostce treningowej zawierają się przeważnie ćwiczenia poszczególnych technik nawigacji, a na końcu treningu przebiega się krótką trasę (3 – 5 km) z pełną orientacją.
W treningu technicznym na poziomie zaawansowanym podstawową formą organizacyjną jest praca indywidualna. Efektywność doskonalenia zawodnika w tej formie pracy jest najwyższa. Często wykorzystywaną formą pracy jest praca w parach. Zawodnicy korzystają na ogół z jednej mapy i ściśle ze sobą współpracują w realizacji zadania biegowego.

Forma pracy grupowej stosowana jest podczas realizacji niektórych treningów technicznych należących do grupy form treningowych bezpośredniej rywalizacji sportowej oraz w celu przekazania materiału teoretycznego (wykład, film). Jest wykorzystywana w początkowym okresie nauczania techniki, w celu zaznajomienia z nauczanym elementem technicznym.

[b]3.2.1. FORMY TRENINGU TECHNICZNO -TAKTYCZNEGO W TERENIE[/b]

W wielu książkach traktujących o biegu na orientację można spotkać przykłady rozwiązań zajęć treningowych w terenie. Zawarte tam zbiory ćwiczeń są mniej lub bardziej rozbudowane, jednak często trudno doszukać się klucza, według którego zostały one pogrupowane oraz kryteriów zastosowanego podziału ćwiczeń (form) treningu orientacji. Wynika to najprawdopodobniej z trudności klasyfikacji tychże form. Zwykle bowiem bywa tak, że w trakcie jednego z proponowanych rodzajów treningu z mapą doskonali się jednocześnie wiele innych składników. Często dochodzi również wykorzystywanie znajomości piktogramów, doskonalenie manualnych czynności, tj.: podbijanie punktu kontrolnego, kciukowanie, oraz składanie mapy. W opracowaniu niniejszym podjęto próbę klasyfikacji form treningu orientacji przyjmując za kryterium zakładany cel, dominujący w danych zajęciach. Na podstawie powyższego kryterium wyróżniono kilka zbiorów, które zaliczono do dwóch głównych grup: form [b]technicznych i taktycznych.[/b]

Szczegółową charakterystykę technik i taktyk orientacji, kształtowanych w różnorodnych formach znajdzie czytelnik w rozdziale [url=/xoops/modules/wfsection/article.php?articleid=375]2.3. „Wymagania techniczno-taktyczne”[/url].

RYS.56. Klasyfikacja form treningu technicznego w BnO

[b]Piktogramy użyte do skrótowego opisania form treningowych[/b]

[i]Określenie poziomu zaawansowania technicznego uczestników dla których przewidziany jest trening
[size=x-small]
– od poziomu początkowego do mistrzowskiego

– od początkowego do średniozaawansowanego

– od średniozaawansowanego do mistrzowskiego

– dla zawodników o zaawansowanych umiejętnościach technicznych
[/size]

Sposób prowadzenia treningu ze względu na indywidualizację pracy
[size=x-small]
– trening realizowany indywidualnie

– trening realizowany w parach

– trening realizowany w grupie
[/size]

Zalecany rodzaj oznakowania punktu kontrolnego:

[size=x-small]
– stelaż z pełnym wyposażeniem lub lampion z perforatorem o standardowych wymiarach

– mały lampion (~10 – ~15 cm) z perforatorem

– wstążka z krepiny lub kawałek biało-czerwonej taśmy oznaczeniowej
[/size]

Pozostałe piktogramy:
[size=x-small]
– karta startowa potrzebna do kontroli treningu

– trening może być realizowany bez trenera

– uczestnicy treningu powinni posiadać zegarki

– zalecane użycie sport-testera
[/size]

[/i]

[size=large][b]3.2.1.1. FORMY TRENINGU TECHNICZNEGO[/b][/size]

[b]A. FORMY TRENINGU LINIOWEGO[/b]

[b]A.1. ,,Trasa liniowa”[/b]

[b]Cel:[/b] dokładne „czytanie” mapy i porównywanie jej z terenem, kciukowanie, utrzymywanie koncentracji, orientacja szczegółowa.

[b]Mapa:[/b] pełna (poziom 1), warstwicowa lub szkic na białej kartce (poziom 2/3).

[b]Teren:[/b] zalecany z dużą ilością elementów liniowych i punktowych (dróg, granic kultur, strumieni, rowów, itp.).

[b]Opis:[/b] długość trasy uzależniona od poziomu sportowego zawodników, jednakże krótsza o ok. 1/3 od trasy klasycznej w danej kategorii wiekowej.
Na mapę należy nanieść trasę liniową. PK rozstawić w terenie w miejscach, gdzie zawodnik może mieć problemy z utrzymaniem zadanego przebiegu. Trasa powinna wielokrotnie zmieniać kierunek oraz przebiegać tak, by często dochodziło do zmiany linii „przewodnich” (to drogą, to za chwilę granicą kultur, dalej wzdłuż wału, itd.). Przy projektowaniu trasy liniowej należy uwzględnić poziom zaawansowania technicznego uczestników i przestrzegać poniższej zasady:

poziom 1: trasa prowadzi po elementach liniowych (drogach, ścieżkach, granicach kultur, liniach elektrycznych, strumieniach);
poziom 2: trasa prowadzi po elementach liniowych rzeźby, krótkie odcinki kierunkowe (np. od paśnika do budynku, dalej do linii elektrycznej, itd.) + elementy liniowe z poziomu 1;
poziom 3: trasa prowadzi po elementach punktowych rzeźby oraz obłych kształtach terenowych (np. przez podłużne wąskie obniżenie, dalej do dołka, małego obniżenia, kopczyka) + poziom 1 i 2.

Zawodnicy startują w odstępach czasowych, z kartami startowymi.

[b]Uwagi:[/b] można dodatkowo ustawić mylne PK w miejscach, gdzie zawodnik może popełnić błąd równoległy (przy nagłych i częstych zmianach kierunku, w miejscach z dużą ilością szczegółów). Przygotować tyle map ilu jest uczestników.

[b]Odmiana[/b]: na PK zamiast perforatora znajduje się agrafka lub ołówek. Zawodnik dziurkuje mapę lub zaznacza kropką położenie PK. Ocenia się poprawność zaznaczenia.

[b]A.2. „Trasa liniowa po drogach”[/b]

[b]Cel:[/b] dokładne „czytanie” mapy i porównywanie jej z terenem, kciukowanie, utrzymywanie koncentracji, orientacja szczegółowa oraz rozróżnianie klasyfikacji dróg.

[b]Mapa:[/b] zubożona – tylko czarny kolor lub szkic dróg na białej kartce.

[b]Teren:[/b] z rozbudowaną siecią dróg.

[b]Opis:[/b] trasa liniowa w oparciu o szkic dróg i granic kultur. Nie ma potrzeby używania całej mapy, może to być ręcznie sporządzony szkic (przekalkowany), a później powielony na ksero. Prowadząc trening dla zawodników o umiejętnościach technicznych na poziomie 1, w miejscach gdzie odchodzi niewłaściwa droga można umieścić znak 🙁 , że jest to droga poza trasą liniową.

[b]Uwagi:[/b] zalecane do zastosowania w zimie w treningu biegowym na nartach.

[b]A.3. „Odcinki liniowe”[/b]

[b]Cel:[/b] dokładne „czytanie” mapy i porównywanie jej z terenem, kciukowanie, utrzymywanie koncentracji, orientacja szczegółowa.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] zalecany z dużą ilością elementów liniowych i punktowych (dróg, granic kultur, strumieni, rowów, itp.).

[b]Opis:[/b] zawodnik ma do „zaliczenia” kilka odcinków liniowych. Można narzucić kierunek pokonywaniu odcinka lub pozostawić dowolność wyboru. Drogę pomiędzy odcinkami liniowymi zawodnik pokonuje wg własnego uznania. Przy tej odmianie treningu liniowego ogólny dystans do pokonania może być równy lub dłuższy od trasy klasycznej, gdyż występuje zmienność poziomu koncentracji oraz przeplatanie się orientacji szczegółowej z pobieżnym czytaniem mapy.

[b]A.4. „Trasa liniowa na warstwicy”[/b]

[b]Cel:[/b] orientacja szczegółowa, „trzymanie wysokości”, „czytanie” rzeźby.

[b]Mapa:[/b] pełna lub warstwicowa.

[b]Teren:[/b] o urozmaiconej rzeźbie i znacznych przewyższeniach.

[b]Opis:[/b] trasa liniowa po zadanej wysokości („trzymanie warstwicy”). Może to być kilka odcinków kilkusetmetrowych na różnych wysokościach. Można również dodać wstążki oznaczając co jakiś czas charakterystyczne elementy znajdujące się na zadanej wysokości (poziom 1). Na mapie należy wyraźnie oznaczyć warstwicę, na wysokości której będą poruszać się zawodnicy. W terenie trzeba oznaczyć miejsce rozpoczęcia odcinka i ewentualnie miejsce zakończenia (wstążką lub lampionem).

[b]Uwagi:[/b] w treningu „na warstwicy” warto zastosować mylne PK (powyżej i poniżej zadanej wysokości). Trasę liniową najlepiej zaznaczać flamastrem – podkreślaczem, który nie zamazuje treści mapy.

[i]*Wszystkie rodzaje treningów liniowych można realizować również bez trenera i bez PK prowadząc w terenie samokontrolę wykonania.[/i]

[b][size=large]B. FORMY TRENINGU OCENY ODLEGŁOŚCI I UTRZYMYWANIA KIERUNKU[/size]

B.1. OCENA ODLEGŁOŚCI

B.1.1. „Krokowanie na drodze”[/b]

[b]Cel:[/b] ocena odległości w terenie poprzez krokowanie.

[b]Mapa:[/b] zbędna.

[b]Teren:[/b] raczej płaski.

[b]Opis:[/b] trener planuje na mapie (mapa tylko dla trenera) kilkanaście odcinków prowadzących po drogach (kilka w terenie płaskim, kilka pod górę i z góry). W terenie ustawiamy stojaki we właściwych oraz mylnych odległościach. Trener zabiera grupę w miejsca rozpoczęcia krokowania. Zawodnicy poruszają się po drodze. Poprzez zastosowanie krokowania potwierdzają te PK, które ich zdaniem znajdują się w zadanej przez trenera odległości. Zadane odległości powinny znajdować się pomiędzy 100m a 500m. Dopuszczalna tolerancja błędu ~10%. Realizacja bieganych odcinków na prędkościach startowych.

[b]Uwagi:[/b] trener stawia PK we właściwej odległości wykorzystując krokowanie z marszu (najdokładniejsze) lub planując na podstawie mapy (czasem może to być obarczone błędem).

B.1.2. „Krokowanie po lesie”

[b]Cel:[/b] ocena odległości w terenie poprzez krokowanie.

[b]Mapa:[/b] zbędna.

[b]Teren:[/b] raczej płaski.

[b]Opis:[/b] trasa oznaczona wstążkami, na niej ustawione PK, zawodnik porusza się z listą odległości PK od charakterystycznych elementów terenu np. 1 PK 150 m od strumienia, 2 PK 200m od ambony, itd. Trasy krótkie ze względów organizacyjnych (rozwieszanie wstążek).

[b]Uwagi:[/b] trening z wykorzystaniem mylnych PK szczególnie polecany jest zimą (można wtedy wykorzystać ślady na śniegu), oraz w terenie, gdzie prowadzą szlaki turystyczne.
Odmiany: zamiast listy odległości, na PK umieszczamy ołówek, którym należy zanotować na karcie startowej odległość od poprzedniego PK.

[b][size=large]B.2. UTRZYMYWANIE KIERUNKU[/size]

B.2.1. „Wejście-Wyjście (WE-WY)”[/b]

[b]Cel:[/b] orientacja szczegółowa, utrzymywanie wysokiego poziomu koncentracji, realizacja przebiegów kierunkowych przy jego częstych zmianach.

[b]Mapa:[/b] wskazane jest użycie mapy dokładniejszej niż w skali 1:15 000.

[b]Teren:[/b] z dużą ilością szczegółów.

[b]Opis:[/b] trasy krótkie (do 25 minut biegu dla seniorów). Dużo PK, bardzo częsta zmiana kierunku. PK usytuowane tak, by zmuszały do dokładnego czytania mapy. Trening najlepiej zorganizować w formie gwiazdy ze startem i metą w jednym miejscu. Można zrobić kilka krótszych tras lub WE-WY może być częścią treningu kompleksowego. Trasy powinny być biegane na prędkościach startowych na krótkich trasach (porównaj rozdz. 2.1. „Rodzaje BnO”).

[b]B.2.2. „Skracanie rogów”[/b]

[b]Cel:[/b] utrzymywanie kierunku.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] z rozbudowaną siecią dróg.

[b]Opis:[/b] trening przygotowujemy rozwieszając wstążki na drogach lub innych elementach liniowych w ten sposób, aby jedna wstążka była miejscem opuszczenia „linii przewodniej”, druga wstążka miejscem wejścia na kolejną „linię przewodnią”. Pomiędzy wstążkami zawodnik utrzymuje kierunek posługując się kompasem. Na rysowana na mapie trasa liniowa przebiega głównie wzdłuż dróg (poziom 1) i innych elementów liniowych (poziom 2 i 3). Dobrze jest wykorzystać karty startowe i małe lampiony z perforatorami zamiast wstążek, jeśli chcemy dokonywać kontroli treningu.

[b]B.2.3. „Z rogu do rogu”[/b]

[b]Cel:[/b] utrzymywanie kierunku na podstawie wskazań kompasu i elementów terenu – azymut korygowany.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] raczej płaski z regularną siecią dróg lub innych elementów liniowych.

[b]Opis:[/b] trening ten może być realizowany bez trenera. Trasę należy poprowadzić w taki sposób, że punktami docelowymi są skrzyżowania prostopadłe lub prawie prostopadłe przecinających się elementów liniowych. Ważne jest, by trasa składała się z przebiegów azymutowych o zróżnicowanej długości, od 100 m do 2 km. Im niższy poziom zawodnika, tym więcej punktów odniesienia powinno znajdować się na przebiegach, ułatwiając zawodnikowi korektę kierunku.

[b]Uwagi:[/b] w treningu tym zawodnik może prowadzić samokontrolę poprzez ocenę odchyłki (w lewo, czy w prawo) w każdym punkcie docelowym oraz dodatkowo może liczyć ilość zerknięć na kompas potrzebną do prawidłowego utrzymywania kierunku na zadanym odcinku. Przy wielokrotnym stosowaniu tego rodzaju treningu zawodnik może porównywać ilość i wielkość odchyłki w cyklu rocznym.

[b]B.2.4. „Azymut korygowany”[/b]

[b]Cel:[/b] utrzymywanie kierunku, odnajdywanie się na przebiegu.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] nie górzysty.

[b]Opis:[/b] czynności przygotowawcze polegają na wytyczeniu trasy, która przebiegać będzie z reguły po lesie (w poprzek dróg), a do zmiany lub korekty kierunku wykorzystywane będą wyraźne punkty odniesienia.

[b]Uwagi:[/b] do realizacji w treningu indywidualnym bez trenera i bez PK.
Przykład jak w formie 2.2.3. „Z rogu do rogu”.

[b]B.2.5. „Korytarz”[/b]

[b]Cel:[/b] utrzymywanie kierunku – azymut korygowany.

[b]Mapa:[/b] zmodyfikowana, widoczny tylko fragment tj. – „korytarz” o szerokości dostosowanej do umiejętności zawodnika, z reguły 1- 2cm. Mapa może być bardzo dobrze znana uczestnikom.

[b]Teren:[/b] w większości dobrze przebieżny, umożliwiający bieganie na wprost (po tzw. kresce).

[b]Opis:[/b] trening wymagający od zawodnika umiejętności posługiwania się kompasem – zdejmowania kierunku z mapy i jego kontroli wraz z korektą w terenie. Jest to forma urozmaicająca trening azymutowy. Trasy należy poprowadzić w poprzek elementów liniowych z częstą zmianą kierunku. Tę formę treningu można także zrealizować indywidualnie, bez PK.
[b]Uwagi:[/b] mapy można przygotować na kilka sposobów. Najbardziej czasochłonny, to wycinanie paska mapy. W przypadku większej grupy zawodników lepiej jest przygotować szablon i wyciąć według niego ciemne kartki z „korytarzem”, potem nakleić. Można zrobić uproszczony „korytarz” naklejając na mapę równoległe paski papieru lub nieprzeźroczystej taśmy klejącej.

[b]B.2.6. „Gra szwajcarska”[/b]

[b]Cel:[/b] utrzymywanie kierunku, ocena odległości, odnajdywanie się w okolicy PK.

[b]Mapa:[/b] dowolna, zwłaszcza wielokrotnie używana.

[b]Teren:[/b] raczej płaski.

[b]Opis:[/b] zawodnicy otrzymują specjalnie przygotowaną mapę, na której odsłonięte są tylko fragmenty w pobliżu PK. Zawodnik osiąga mapowe „okno” stosując np.: techniki kierunkowe lub odmierzania odległości, odnajduje się w odsłoniętym fragmencie mapy, a następnie czytając mapę lokalizuje PK.

[b]Uwagi:[/b] pierwsze PK na tej trasie powinny mieć większe „okna” lub powinny być tak usytuowane, aby w pobliżu znajdował się pewny punkt ataku*. Zalecane przebiegi do 800 m, a PK o średniej trudności lokalizacji.
*„Punkt ataku” jest opisany w formie treningowej F.6. „Wykorzystanie punktów ataku”.

[b]B.2.7. „Gwiazda azymutowa”[/b]

[b]Cel:[/b] utrzymanie kierunku, ocena odległości.

[b]Mapa:[/b] czysta kartka (z piktogramami).

[b]Teren:[/b] raczej płaski.

[b]Opis:[/b] start i meta w jednym miejscu. Trasy krótkie, od jednego do kilku PK umieszczonych w widocznych miejscach. Im wyższy poziom umiejętności zawodników, tym większe odległości między PK.

[b]Uwagi:[/b] trasy na kartkach można przygotować poprzez odciśnięcie trasy rysowanej na mapie na podłożonej pod nią kartce lub przerysować na oknie (pod światło). Nie wolno zapomnieć o naniesieniu na kartki kierunku północy. Trening również do indywidualnej realizacji bez trenera i bez PK, ale należy wtedy wybierać wyraźne miejsca usytuowania PK.

[b]B.2.8. „Czysty azymut”[/b]

[b]Cel:[/b] utrzymywanie kierunku, ocena odległości, znajomość piktogramów.

[b]Mapa:[/b] czysta kartka (z piktogramami).

[b]Teren:[/b] raczej płaski.

[b]Opis:[/b] trasa w formie klasycznej o długości do kilku kilometrów. PK usytuowane w charakterystycznych, dobrze widocznych miejscach np. górka, paśnik. Zalecane użycie dużych stojaków lub lampionów oraz kart startowych.

[b]Uwagi:[/b] trening powinien być realizowany ze stopniowaniem trudności, gdyż trzeba pamiętać, że jeśli zawodnik nie znajdzie choćby jednego PK, nie może kontynuować zadania.

[b]B.2.9. „Kierunek + odległość”[/b]

[b]Cel:[/b] utrzymywanie kierunku, ocena odległości.

[b]Mapa:[/b] czysta kartka (z opisami PK).

[b]Teren:[/b] raczej płaski.

[b]Opis:[/b] trening o podobnej konstrukcji jak „czysty azymut”. Na kartce zamieszczamy zestaw kierunków odpowiadających kolejnym przebiegom. Do tego dołączamy tabelę odległości na poszczególnych przebiegach oraz opisy PK.

[b]Uwagi:[/b] długości strzałek w zestawach nie odpowiadają faktycznym odległościom w terenie. Strzałki pokazują jedynie kierunek poruszania się.

[b]B.2.10. „Tylko kierunek”[/b]

[b]Cel:[/b] ocena poziomu techniki utrzymywania kierunku, utrzymywanie kierunku jedynie przy użyciu kompasu, doskonalenie utrzymywania kierunku w zmiennych warunkach terenowych oraz terenach o utrudnionej przebieżności.

[b]Mapa:[/b] czysta kartka z określonym kierunkiem.

[b]Teren:[/b] płaski (poziom 1/2), pofałdowany o urozmaiconej rzeźbie (poziom 3).

[b]Opis:[/b] trening ten pozwala określić zdolność zawodnika do utrzymywania kierunku. Można również porównać zawodników między sobą, a także postępy w doskonaleniu tej umiejętności u każdego z nich. Należy przygotować trzy odcinki ok. 500 m długości w terenie o dobrej, utrudnionej i złej przebieżności. Odcinki te wyznaczamy w ten sposób, aby start i meta były usytuowane na dwóch równoległych drogach lub granicach kultur, ewentualnie innych elementach terenowych. Na linii docelowej rozwieszamy lampiony lub wstążki co 20 m w ten sposób, aby od punktu zero, czyli właściwego lampionu odmierzyć 100 m w jedną i drugą stronę.
Zawodnicy startują w odstępach uniemożliwiających wzajemne kontrolowanie pozycji w terenie. Prędkość biegu dostosowują do swoich możliwości. Trener ocenia odchylenie od właściwego lampionu (wstążki). Suma odchyłek z trzech przebiegniętych azymutów jest wynikiem. który mówi nam o umiejętności utrzymania kierunku przez zawodnika oraz dostarcza informacji o tendencji zbaczania np.: w lewo lub w prawo.

[b]Uwagi:[/b] nie wolno zapomnieć o zaznaczeniu na kartce kierunku północy.

[b][size=large]C. FORMY TRENINGU PAMIĘCI[/size]

C.1.PAMIĘĆ MAPY

C.1.1.„Gwiazda pamięciowa”[/b]

[b]Cel:[/b] pamięć mapy.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] raczej nieznany zawodnikom lub dawno przez nich nie używany.

[b]Opis:[/b] start i meta w tym samym miejscu, trasy krótkie 1-3 PK, trudnością dopasowane do poziomu zawodników. Przygotować kilka tras i kilka map na każdą trasę. Zakłada się, że optymalnie jest przygotować po trzy, cztery sztuki dla tras o długości do 2 km. Trening powinien umożliwiać bieganie z dużą lub maksymalną prędkością. Zawodnicy w miejscu czytają i zapamiętują informacje potrzebne do realizacji trasy, a następnie wybiegają bez mapy. Łatwe usytuowanie PK.

[b]Uwagi:[/b] do zastosowania szczególnie w momencie, gdy mamy tylko kilka map na dużą grupę zawodników. Start należy usytuować w charakterystycznym miejscu (np. na głównym skrzyżowaniu dróg, na otwartej przestrzeni, na pojedynczym, dobrze widocznym wzniesieniu, itp.), do którego łatwo będzie trafić zawodnikom, gdy zabłądzą.

[b]C.1.2. „Trasa pamięciowa z PK na PK”[/b]

[b]Cel:[/b] pamięć mapy.

[b]Mapa:[/b] dowolna

[b]Teren:[/b] raczej nieznany zawodnikom lub dawno przez nich nie wykorzystywany.

[b]Opis:[/b] trasy krótsze i prostsze od klasycznych. Przy dłuższych przebiegach łatwe usytuowanie PK (zawodnik powinien skoncentrować się na zapamiętaniu przebiegu, nie zaś samej okolicy PK). W miejscu startu umieszczamy mapę, na której zaznaczone jest usytuowanie startu i 1 PK. Zawodnik pokonuje dystans przy wykorzystaniu zapamiętanych informacji. Na 1 PK czeka na niego kolejna mapa (lub jej fragment) z następnym odcinkiem. Na mapie może być zaznaczone miejsce, w którym obecnie się znajduje (wersja łatwiejsza) lub tylko kolejny PK (wersja trudniejsza). Zawodnik powtarza czynności jak na początku. Należy przygotować fragmenty map z przebiegami i rozłożyć je na PK. Do kontroli treningu wystarczy wskazanie przez zawodnika miejsc lokalizacji kolejnych PK na mapie.
[b]Uwagi:[/b] należy odpowiednio dobrać miejsca usytuowania PK, gdyż w przypadku zagubienia się zawodnika na jednym PK traci on cały trening. Zabezpieczeniem przed taką sytuacją może być zabranie na trasę treningu czystej mapy, która umożliwi odnalezienie się i kontynuowanie zadania. Do realizacji treningu wystarczą tylko dwie czyste mapy.

[b]C.1.3. „Trasa pamięciowa odcinków liniowych”[/b]

[b]Cel:[/b] pamięć mapy.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] raczej nieznany zawodnikom lub dawno przez nich nie wykorzystywany.

[b]Opis:[/b] trasy dłuższe i prostsze od klasycznych. Przy dłuższych przebiegach łatwe usytuowanie PK, tak aby zawodnik skoncentrował się na zapamiętaniu przebiegu, nie zaś samej okolicy PK. Zawodnik pokonuje trasę zapamiętując narzucone odcinki liniowe. Na danym odcinku umieszczony jest PK, na którym znajduje się mapka z kolejnym odcinkiem liniowym.
[b]Uwagi:[/b] można łączyć ten trening z poprzednim w jedną całość i stosować na przemian odcinki liniowe z zapamiętywaniem PK.

[b][size=large]C.2. FORMY TRENINGU ZAPAMIĘTYWANIA TERENU[/b][/size]

[b]C.2.1. „Trening z jedną mapą”[/b]

[b]Cel:[/b] pamięć terenu, odnajdywanie się.

[b]Mapa i teren:[/b] najlepiej nieznane lub mało znane.

[b]Opis:[/b] trening w grupie. Trener prowadzi grupę posługując się czystą mapą (zawodnicy biegają bez map), co jakiś czas zatrzymuje się i sprawdza, czy zawodnicy potrafią zlokalizować na mapie miejsce zatrzymania (poziom 1). Można też poprosić zawodników, aby po zakończonym treningu wyrysowali na mapach trasę, którą przebyli (poziom 2/3).
Trener musi wcześniej przemyśleć koncepcję trasy i zapamiętać jej przebieg lub przygotować sobie drugą mapę z wyrysowaną trasą biegu.
W przypadku prowadzenia punktacji za szybkie i trafne odnalezienie się, trener powinien posiadać tyle czystych map ilu jest zawodników, aby na czas odnajdywania się każdy mógł pracować indywidualnie.
Odmiany: podczas biegu w grupie następują częste zmiany prowadzącego. W tym przypadku mapa powinna zawierać przebieg liniowy, a zadaniem zawodnika wychodzącego na prowadzenie jest szybkie odnalezienie się na tej linii.

[b]Uwagi:[/b] trening polecany do zastosowania szczególnie na pierwszy dzień pobytu na zgrupowaniu, konsultacjach. Nie wymaga wcześniejszych przygotowań w terenie, w dodatku można przeprowadzić go mając tylko jedna mapę.

[b]C.2.2. „ Cross z agrafką”[/b]

[b]Cel:[/b] pamięć terenu, kciukowanie.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] urozmaicony, słabo znany lub nieznany uczestnikom .

[b]Opis:[/b] trasa krótka – do kilku kilometrów. Częsta zmiana podłoża i kierunków trasy, pokonywanie naturalnych przeszkód terenowych, zróżnicowany stopień trudności technicznej, który ma stymulować zmiany prędkości lokomocyjnej. Zawodnicy startują w interwale czasowym z czystą mapą. Biegną „po wstążkach”. Po drodze napotykają PK, na których znajdują się agrafki. Zawodnik potwierdza swoją obecność na trasie nakłuciem na mapie w miejscu lokalizacji PK. Może też zaznaczać ołówkiem miejsce usytuowania PK. Aby właściwie przygotować trening należy tak rozwiesić w terenie wstążki, aby zawodnik nie musiał ich szukać. Oprócz tego należy przygotować mapę wzorcową z zaznaczeniem właściwej lokalizacji PK oraz czyste mapy w liczbie odpowiadającej uczestnikom.
Kontrola wykonania sprowadza się do oceny dwóch składowych: czasu potrzebnego na pokonanie trasy oraz poprawności „nakłuwania”, przy czym przyjmuje się z reguły przelicznik: 1mm odchyłki = 1 min. dodana do czasu biegu. W warunkach zawodów należy wprowadzić dodatkowo karty startowe + stojaki dla wyeliminowania nieuczciwości .
[b]Uwagi:[/b] trening doskonały do zastosowania w warunkach zimowych. Ślady na śniegu ułatwiają zawodnikom „trzymanie się” trasy, co zmniejsza ryzyko zgubienia wstążki. Zarówno latem, jak i zimą zamiast wstążkowania można wykorzystać występujące w terenie szlaki turystyczne.

[b]C.2.3. „PK widokowe”[/b]

[b]Cel:[/b] odnajdywanie się w terenie.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] z wieloma trudno dostępnymi lub niedostępnymi dla zawodnika miejscami np. bagna, ściany skalne, ostańce, wysokie wzniesienia.

[b]Opis:[/b] trasa wstążkowana lub klasyczna bez wstążek jej długość i trudność dostosowana do poziomu zawodników, z tym, że wstążkowana jest krótsza od klasycznej. Trening dla trasy wstążkowanej zbliżony do „crossu z agrafką”. Różnica polega na tym, że jest wzbogacony o PK, które znajdują się poza trasą, a zawodnik nie może (lub nie wolno mu) do nich podejść. Zadaniem zawodnika jest wybranie na mapie elementu terenowego na którym PK jest ustawiony. Podobna zasada obowiązuje w zawodach na orientację dla inwalidów na wózkach. Ocenie podlega dokładność oznaczenia wykonanego agrafką (ołówkiem) oraz czas biegu. Tak jak w „crossie z agrafką” błędy oznaczenia możemy przeliczać na czas wg dowolnego przelicznika np. 1mm błędu = 1 minuta dodana do czasu biegu. Przelicznik dostosowujemy do trudności usytuowania PK, do poziomu zawodników, a przede wszystkim uzależniamy od celu, jaki chcemy zrealizować. Jeśli celem jest dokładność oznaczania – ocena poziomu widzenia terenu i umiejętności jego identyfikowania na mapie, to kary za błędne oznaczanie powinny być wyższe niż w przypadku, gdy celem jest urozmaicenie treningu kondycyjnego poprzez wprowadzenie elementów zawierających pracę z mapą np. w okresie zimowym.
Przygotowanie treningu sprowadza się do wyboru odpowiednich miejsc w terenie i ustawienie PK w taki sposób, aby były one dobrze widoczne z trasy biegu, ale dotarcie do nich było albo niemożliwe, albo czasowo nieopłacalne. W wersji wstążkowanej należy rozwiesić wstążki (bardzo pracochłonne), w wersji trasy klasycznej wystarczy oznaczyć miejsca (poprzez powieszenie lampionu i strzałki oznaczającej kierunek usytuowania PK), z których prowadzona będzie obserwacja punktów położonych w miejscach niedostępnych.
[b]Uwagi:[/b] trening może być z powodzeniem realizowany w warunkach zimowych. Dużo czasu należy poświęcić na część koncepcyjną (opracowanie przebiegu trasy, wybranie właściwych miejsc na PK, sprawdzenie widoczności PK w terenie, zapewnienie warunków bezpieczeństwa).

[b]C.2.4. „Odnajdywanie się w parach”[/b]

[b]Cel:[/b] pamięć terenu, odnajdywanie się.

[b]Mapa i teren:[/b] dowolny.

[b]Opis:[/b] trening przeprowadzany w parach. Długość tras i czas trwania treningu dowolny. Istnieje kilka odmian tego treningu różniących się od siebie sposobem przygotowania map i prac przygotowawczych w terenie. Tu zostaną opisane trzy z nich.

[b]Odmiana[/b] 1 (dla poziomu 2/3)
Każdy z zawodników ma swoją mapę. Na jednej z nich znajdują się nieparzyste PK, na drugiej parzyste PK. Zadaniem prowadzącego zawodnika jest dobiegnięcie do miejsca usytuowania PK (w terenie może być ustawiony stojak, wstążka lub lampion). W tym momencie daje partnerowi mapę, na której nie ma zaznaczonego położenia PK, a tylko obszar, w którym się on znajduje. Zadaniem zawodnika jest jak najszybsze określenie usytuowania PK na podstawie otoczenia oraz dzięki odtworzeniu z pamięci domniemanej trasy przebiegu. Jeśli nie jest on w stanie zrobić tego w miejscu ustawienia PK, może próbować odnaleźć się w jego najbliższej okolicy. Jeśli i to się nie uda, zawodnik, który prowadził podpowiada prawidłowe miejsce. Następuje zmiana ról.

[b]Uwagi:[/b] prowadzący zawodnik biegnie z dwoma mapami – swoją, według której prowadzi oraz partnera, której nie używa.

[b]Odmiana[/b] 2 (dla poziomu 3)

Bieg parami z jedną mapą, na której zaznaczono obszary kolejno ponumerowane. Zawodnicy – przed treningiem lub w trakcie jego realizacji – wybierają miejsca (w obrębie zaznaczonych obszarów), do których poprowadzą partnera. Jedna osoba z pary ma do dyspozycji obszary parzyste, a druga nieparzyste. Dalszy przebieg treningu jak poprzednio z tym, że w terenie nie ma oznaczeń, stąd jest to forma trudniejsza, wymagająca wysokiego poziomu sportowego zawodników.

[b]Uwagi:[/b] zawodnicy mogą przygotować trening samodzielnie lub może to zrobić trener narzucając określoną długość trasy. Kontrola wykonania ogranicza się do bezpośredniej obserwacji zawodników w terenie.

[b]Odmiana[/b] 3 (dla poziomu 2/3)
dwie mapy na parę: jedna czysta, druga z trasą liniową lub klasyczną. Prowadzący biegnie ze średnią lub dużą prędkością, jednakże taką, która nie spowoduje popełnienia błędów. Druga osoba posługując się czystą mapą stara się śledzić własną pozycję. W trakcie biegu następują częste zmiany prowadzącego.

[b]C.2.5. „Gubienie partnera”[/b]

[b]Cel:[/b] zapamiętywanieć terenu, odnajdywanie się na przebiegu.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] o dużej powierzchni i dobrze przebieżny.

[b]Opis:[/b] jedna mapa. Trening dostosowany do poziomu sportowego i wieku zawodników, w parach o zbliżonym poziomie. Prowadzący zawodnik biegnie bez mapy, z prędkością dużą lub submaksymalną w dowolnie wybranym przez siebie kierunku. Zadaniem zawodnika biegnącego za nim jest kontrolowanie pozycji na mapie. Nie ma wymogu, aby zawodnik wiedział bardzo dokładnie w każdym momencie, gdzie się znajduje, ale powinien potrafić określić w dużym przybliżeniu okolicę. Odnajdywanie się może nastąpić na prośbę biegnącego z mapą lub prowadzącego, w celu kontroli realizacji treningu. Co pewien czas (np. co 10 min.) powinna następować zmiana ról w parze.

[b]C.2.6. „Foto – orienteering”[/b]

[b]Cel:[/b] odnajdywanie się na mapie w oparciu o zapamiętany obraz terenu.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] nieznany lub słabo znany zawodnikom.

[b]Opis:[/b] długość tras i trudność techniczna dowolna, kilka PK. Zawodnicy odnajdują PK na podstawie zdjęć fotograficznych lub ich kolorowych odbitek ksero udostępnionych tylko na starcie. Zdjęcia przedstawiają PK usytuowane na charakterystycznym elemencie terenu. Na mapie zawodnika zaznaczona jest trasa biegu oraz miejsca, z których zostały zrobione zdjęcia, a jego zadaniem jest zaznaczenie na mapie miejsc, gdzie jego zdaniem znajdują się PK pokazane na zdjęciach. Zadaniem trenera jest wcześniejsze wykonanie zdjęć usytuowania PK. Natomiast w trakcie treningu w terenie nie umieszcza się PK. Do kontroli treningu wykorzystuje się mapy zawodników (oznaczenie miejsc usytuowania PK) oraz czas pokonania trasy. Za 1mm błędu można przyjąć np. pięć minut karnych.

[b]Odmiana[/b]: zawodnicy posiadają przy sobie kopie zdjęć.

[b]Uwagi:[/b] wskazane jest wykonanie zdjęć przy dobrej pogodzie. Należy wybierać miejsca dobrze nasłonecznione. Usytuowanie PK nie może budzić wątpliwości. Ważne jest, aby zapamiętywanie zdjęć nie sprowadziło się tylko do zapamiętania obiektu usytuowania PK. Im wyższy poziom techniczny zawodników, tym odnalezienie PK pokazanych na zdjęciach musi wymagać zapamiętania większej ilości informacji (np. która ściana skalna – górna czy dolna?, czy u podnóża, czy na szczycie?, który jej koniec północny czy południowy?, itd.).

[b]C.2.7. „2 x trasa”[/b]

[b]Cel:[/b] zapamiętywanie terenu.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] najlepiej nieznany lub mało znany zawodnikom.

[b]Opis:[/b] planowana trasa dwa razy krótsza od klasycznej, bieg z prędkością startową. Zawodnik najpierw pokonuje trasę posługując się mapą, a następnie tę samą po raz drugi bez mapy na podstawie tego co zapamiętał. Zawodnik może, ale nie musi wiedzieć przed treningiem, że będzie pokonywał trasę po raz drugi z pamięci. Zawodnik biega za każdym razem z kartą startową.

[b]Uwagi:[/b] dobrze jest, gdy zawodnik biegnąc drugi raz trasę ma ze sobą w zanadrzu czystą mapę. Czuje się on wtedy bezpieczniej, a w przypadku zgubienia się stara się odnaleźć swoją aktualną pozycję na mapie i powraca na trasę.

[b]C.2.8. „Video – orienteering”[/b]

[b]Cel:[/b] pamięć terenu.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] mało znany lub nieznany.

[b]Opis:[/b] trening ten wymaga użycia specjalistycznego sprzętu do filmowania w terenie, co powoduje pewne ograniczenia w jego realizacji. Trening rozpoczyna się projekcją zapisu wideo z trasy, którą zawodnicy będą musieli pokonać. W momencie poprzedzającym start, każdy zawodnik otrzymuje mapę i stara się na niej odtworzyć przebieg w oparciu o zapamiętane, charakterystyczne elementy terenu. Podczas pokonywania trasy stara się skojarzyć zapamiętane obrazy z otaczającą rzeczywistością. Długość i trudność trasy dopasowana do poziomu grupy, dla której przewidziany jest trening. Trasy łatwiejsze i krótsze aniżeli w klasycznych zawodach, tak by nie zniechęcić zawodników do tej formy treningu.

[b]Odmiana[/b]: zawodnicy otrzymują mapy przed projekcją, a podczas niej wrysowują przebieg trasy w oparciu o dostrzeżone na filmie szczegóły.

[b]Uwagi:[/b] należy zapewnić takie warunki, aby każdy z zawodników rysował trasę samodzielnie, gdyż jest to podstawowy warunek skuteczności treningu. Filmowanie na trasie powinno odbywać się w biegu, tak by zawodnik, który później pokonuje tę trasę miał zbliżone możliwości spostrzegania otoczenia. Filmować należy te elementy, które mogą ułatwić orientację np. mijane drogi, granice kultur, linie elektryczne, itp.

[b]C.2.9. „Odnajdywanie się na przebiegu”[/b]

[b]Cel:[/b] pamięć terenu, odnajdywanie się.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] o dużej powierzchni i dobrze przebieżny.

[b]Opis:[/b] trening dostosowany do poziomu zawodnika, polega na biegu trasą we wcześniej wyznaczonych, przybliżonych kierunkach. Należy wybrać na mapie charakterystyczne punkty, które posłużą nam do zmiany kierunku. Odległość pomiędzy tymi punktami powinna być duża (nawet 2-3 km). Kilka takich punktów zwrotnych wyznacza nam profil trasy. Trening jest zbliżona w swej formie do „azymutu korygowanego B.2.4.”, z tym, że podczas odnajdywania się na przebiegu z góry określa się czas, po upływie którego należy odszukać się na mapie.
Bieg odbywa się wg wskazań kompasu, aby możliwe było utrzymanie wcześniej zaplanowanego kierunku. Jeśli zawodnikowi nie uda się odnaleźć po 3 min. powinien on zatrzymać się i przeprowadzając rekonstrukcję przebiegu starać się określić swoje obecne położenie. Jeśli i to nie przyniesie rezultatu należy odszukać w terenie charakterystyczne miejsce, po odnalezieniu którego będzie możliwe kontynuowanie treningu.

[size=large][b]D. KOMPLEKSOWE FORMY TRENINGU TECHNICZNEGO [/size]

D.1. PEWNOŚĆ LOKALIZACJI PK I TRENING DECYZYJNY

D.1.1.„Postaw – zdejmij”[/b]

[b]Cel:[/b] pewność lokalizacji PK.

[b]Mapa:[/b] dowolna, może być zdezaktualizowana dla poziomu 2/3.

[b]Teren:[/b] dowolny.

[b]Opis:[/b] trening w parach (partnerzy o zbliżonym poziomie sportowym), w formie gwiazdy ze startem i metą usytuowanym w jednym miejscu. Zawodnicy ustawiają dla swoich partnerów krótkie trasy (po jednym lub kilka PK). Następnie, gdy obaj wrócą w miejsce startu-mety, zamieniają się trasami i bądź to ściągają PK, bądź też tylko potwierdzają swoją obecność na nich. Potem następuje wymiana map pomiędzy parami. Zadaniem trenera jest przygotowanie tylu ilu jest uczestników oraz dodatkowo jedną lub dwie pary map rezerwowych, by uniknąć sytuacji, w której zawodnicy nie mają możliwości realizowania treningu z powodu braku wolnych map. Łączną długość tras należy dopasować do wieku uczestników.

[b]Odmiana[/b]: trening w formie gwiazdy w parach o zróżnicowanym poziomie technicznym uczestników. Każda para ustawia krótką trasę (2-3 PK). Następnie pary biegają po trasach ustawionych przez inne pary, na koniec ściągają PK z jednej trasy. W ten sposób rola trenera sprowadza się do zaplanowania tras oraz do kierowania zawodników na odpowiednie trasy. Zawodnicy lepsi technicznie w parach biegają bez mapy. Ich zadaniem jest obserwacja zachowań mniej doświadczonych partnerów. W przypadku utraty kontaktu z mapą, to oni przejmują mapę i próbują się odnaleźć. Po ustaleniu aktualnej pozycji oddają mapę partnerowi ze wskazaniem miejsca pobytu.

[b]Uwagi:[/b] rola trenera sprowadza się do kontroli, czy realizacja treningu przebiega wg zaplanowanego scenariusza.

[b]D.1.2. „Saper”[/b]

[b]Cel:[/b] wybór charakterystycznych elementów na mapie, intensyfikacja treningu, pewność miejsca lokalizacji PK.

[b]Mapa:[/b] dowolna.

[b]Teren:[/b] dostatecznie duży obszar uzależniony od liczby zawodników.

[b]Opis:[/b] każdy z zawodników otrzymuje mapę z zaznaczonym obszarem, na którym znajdują się PK nie zaznaczone na mapie, ale ustawione w terenie. Zadaniem zawodnika może też być wybranie określonej liczby charakterystycznych elementów i umieszczenie na nich PK. Jeśli PK są już ustawione w terenie to należy podać jaką ich liczbę trzeba odnaleźć. Zadaniem sapera-biegacza jest rozminowanie terenu, czyli jak najszybsze odnalezienie PK w wyznaczonym obszarze (PK nie są zaznaczone na mapie). Trening ten może odbywać się w formie gwiazdy ze startem i metą w jednym miejscu. Należy wtedy zadbać, aby każdy z uczestników miał zbliżone warunki rywalizacji (podobna wielkość obszaru oraz jego odległość od startu – mety).

[b]D.1.3. „Czesanie”[/b]

[b]Cel:[/b] podejmowanie decyzji, ocena odległości.

[b]Mapa i teren:[/b] dowolne.

[b]Opis:[/b] trasa klasyczna. W miejscu oznaczonym na mapie kółeczkiem (najczęściej o średnicy 6-7 mm) znajduje się jeden lub więcej PK, które należy odszukać. PK nie jest usytuowany w środku okręgu, na zadanym charakterystycznym elemencie. Zawodnik po dotarciu w obręb koła musi jak najszybciej odnaleźć PK poprzez zwiększenie tempa biegu i wzmożoną koncentrację (przy skali mapy 1:15 000 jest to obszar o średnicy ok. 100m, przy skali 1:10 000 – o średnicy 70m). Trening taki przeprowadza się w celu symulowania sytuacji występującej często na zawodach, gdy zawodnik wie, że znajduje się w okolicy PK, ale go nie widzi i wtedy traci y czas na wpatrywanie się w mapę i wielokrotne sprawdzanie swojej pozycji, zamiast jak najszybciej „wyczesać” PK.

[b]Uwagi:[/b] należy bezwzględnie egzekwować od zawodników potwierdzanie tego typu PK. Wskazane są takie usytuowania PK, by były one ograniczone wyraźnymi elementami terenowymi np.: drogami, drogą i strumieniem itp., a czas przeszukiwania całego obszaru nie zajął zawodnikowi więcej niż 5 min. Należy unikać obszarów „nieprzyjemnych” czyli młodników oraz terenów silnie podmokłych.

[b]D.1.4. „Brakujący PK”[/b]

[b]Cel:[/b] czytanie i rozumienie mapy, trafne podejmowanie decyzji.

[b]Mapa i teren:[/b] dowolne.

[b]Opis:[/b] bieg z prędkością startową, trasa w formie klasycznej, krótsza niż zazwyczaj, celowo nie umieszczamy na niej jednego lub kilku PK. Zadaniem zawodnika jest podjąć szybką decyzję o kontynuowaniu biegu, gdy stwierdzi, że brakuje PK na trasie. Trening ten umożliwia trenerowi ocenę, kto biega licząc na szczęście, a kto dokładnie czyta mapę. Analizę możemy przeprowadzić w oparciu o międzyczasy lub ogólny czas pokonania trasy (przy trasach krótkich).

[b]Uwagi:[/b] miejsca, gdzie nie ustawimy PK należy wybierać selektywnie, pod kątem widoczności, przebieżności, jednoznaczności terenu i aktualności mapy. Należy wiec zrezygnować z ustawienia PK np. w środku gęstwiny.

[b]D.1.5. „Sztafety bez kodów”[/b]

[b]Cel:[/b] czytanie i rozumienie mapy, trafne podejmowanie decyzji.

[b]Mapa i teren:[/b] dowolne.

[b]Opis:[/b] sztafety wg systemu Farsta z rozbiciami na wiele PK. Zawodnicy muszą potwierdzić właściwe, wynikające z zapisu na mapie, PK. Trasa w formie klasycznej. Potwierdzenie mylnego PK powoduje dyskwalifikację sztafety lub też doliczenie czasu do wyniku biegu. zalecana duża liczba PK rozstawionych na małym obszarze, na podobnych elementach terenowych, lecz różniących się opisem PK,.

[b]D.2. KSZTAŁTOWANIE WYOBRAŹNI

D.2.1.„Bieg według opisu słownego”[/b]

[b]Cel:[/b] kształtowanie wyobrażeń.

[b]Mapa:[/b] zbędna (tylko dla trenera).

[b]Teren:[/b] może być niewielki obszar, częściowo zabudowany.

[b]Opis:[/b] zawodnik pokonuje trasę na orientację kierując się jedynie wskazówkami zawartymi w opisie słownym. Trasa krótsza od klasycznej, gdyż zawodnik potrzebuje dużo więcej czasu – aniżeli w przypadku „czytania” treści mapy – na prawidłową interpretację informacji zawartych w opisie słownym. Opis taki musi zawierać istotne elementy wykorzystywane do orientacji i najlepiej, gdy jest sporządzony na podstawie rzeczywistego obrazu terenu, nie zaś mapy. Często bowiem zdarza się tak, że to co jest charakterystyczne na mapie nie jest charakterystyczne w terenie i na odwrót. Sporządzony przez trenera opis nie może być zbyt szczegółowy, gdyż wówczas znacznie ograniczy on prędkość biegu zawodnika. Przygotowanie treningu polega na zaplanowaniu trasy, sprawdzeniu jej w terenie, wprowadzeniu korekt do jej przebiegu lub opisu, ustawieniu PK, wykonaniu opisu słownego i powieleniu go. Zawodnik powinien otrzymać opis w momencie startu w przypadku, gdy dostępna jest mapa terenu i istnieje obawa, że może być w posiadaniu zawodników lub wcześniej, gdy takiej mapy nie ma.

[b]Uwagi:[/b] w czasie przygotowywania opisu należy posługiwać się sformułowaniami dotyczącymi kierunków: w lewo, w prawo, a przy różnicach wzniesień: do góry, w dół.
Trening do wykorzystania również na obozie zimowym, w okolicy gdzie nie ma map.

[b]D.2.2. „Przeskalowanie”[/b]

[b]Cel:[/b] kształtowanie wyobraźni i oceny odległości oraz generalizacja mapy.

[b]Mapa:[/b] fragmenty tych samych map przygotowane w różnych skalach.

[b]Teren:[/b] dowolny.

[b]Opis:[/b] zawodnik pokonuje trasę przy użyciu mapy składającej się z fragmentów o różnych skalach np. 1:15 000 i 1:10 000. Trasę budujemy w ten sposób, aby miejsca usytuowania PK lub fragmenty wymagające dokładnego studiowania mapy przedstawić na mapie o dokładniejszej skali (1:10 000), natomiast inne jak przebiegi po drogach, na azymut, pokazać w skali mniej dokładnej (1:15 000). Uczy to zawodnika generalizacji treści mapy.

[b]Uwagi:[/b] na mapę o dokładniejszej skali można naklejać fragmenty map mniej dokładnych, resztę przesłaniając czystą kartką wyciąć fragmenty z map o różnych skalach i naklejać je na czystą mapę nie zapominając o „dopasowaniu” ich do siebie i wykreśleniu kierunku północy.

[b]D.2.3. „ Puzzle”[/b]

[b]Cel:[/b] kształtowanie wyobraźni.

[b]Mapa:[/b] dowolna, pocięta.

[b]Teren:[/b] dowolny, o niewielkim obszarze, może być dobrze znany zawodnikom.

[b]Opis:[/b] forma treningu dowolna, fragmenty mapy z trasą przemieszczone są względem siebie i naklejone na kartkę.

[b]Uwagi:[/b] mapy można przygotować na wiele różnych sposobów. Należy pamiętać, aby nie przesadzić z utrudnieniem tras, gdyż zniechęci to zawodników do tej formy treningu. Planując trening trzeba tak przygotować mapy, aby czas poświęcony na ich „złożenie” był jak najkrótszy, a trening sprowadzał się do pracy z „udziwnioną” mapą w lesie. Trening polecany na okres przygotowania ogólnego.

[b]D.2.4. „Mapa Lustrzana”[/b]

[b]Cel:[/b] kształtowanie wyobraźni.

[b]Mapa:[/b] lustrzane odbicie

[b]Teren:[/b] dowolny, o niewielkim obszarze, może być dobrze znany zawodnikom.

[b]Opis:[/b] przygotowujemy trasę krótszą niż klasyczna z wykorzystaniem elementów, które mogą prowadzić do błędu przy jej pokonywaniu ze spreparowaną mapą, np. rozwidlenia dróg, podobne granice kultur, symetryczny układ strumieni, wałów, rowów itp. Trasa może być w formie klasycznej, liniowej lub innej, ale trzeba pamiętać, że samo bieganie z mapą „lustrzaną” jest już i tak bardzo dużym utrudnieniem.

[b]Uwagi:[/b] mapę „lustrzaną” można przygotować na kilka sposobów: zrobić wydruk komputerowy na folii i skserować jego negatywu lub wydruk z ”błędem” w drukarni. Można też zrobić ksero zwykłej mapy na folię i tę folię ponownie powielić na papier, ale już w wersji „lustrzanej”. Może to być również wersja czarno-biała.
Trening polecany na okres przygotowania ogólnego.

[b]D.2.5. „Zubożona mapa”.[/b]

[b]Cel:[/b] kształtowanie wyobraźni, umiejętność generalizacji mapy.

[b]Mapa:[/b] zubożona o pewne elementy lub kolory, przygotowana specjalnie dla potrzeb treningu.

[b]Teren:[/b] urozmaicony, zawierający elementy rzeźby, rozbudowana sieć wodna i drożnia.

[b]Opis:[/b] trasa jest tu poprowadzona przez wycinki mapy zawierające tylko drożnię, rzeźbę, roślinność, lub też zubożone fragmenty mapy zubożone o brak jednego lub więcej kolorów. Długość trasy dowolna (trening nie jest męczący psychicznie).

[b]Uwagi:[/b] do zadań trenera należy odpowiednie „spreparowanie” map przy wykorzystaniu kolorowych wydruków komputerowych, bądź w oparciu o metodę kalkowania, a następnie kserowania wybranego koloru.

[b]D.2.6. „Mapa warstwicowa”[/b]

[b]Cel:[/b] kształtowanie wyobrażeń o rzeźbie terenu.

[b]Mapa:[/b] zwykła (poziom 2) lub specjalnie przygotowana – pozbawiona czarnego koloru (poziom 2/3) lub warstwicowa (tylko brązowy kolor) – poziom 3.

[b]Teren:[/b] górzysty o urozmaiconej rzeźbie i znacznych przewyższeniach np. morena.

[b]Opis:[/b] przebieg treningu jak w klasycznym Scorelaufie (H.1.5) z tą jednak różnicą, że nie ma wartościowania PK, a o wyborze kolejności ich zaliczania powinny decydować umiejętności czytania rzeźby. Miejsca ustawienia PK powinny być tak dobrane, aby ich bliskie sąsiedztwo na mapie nie zawsze narzucało kolejność zaliczania PK. Duże różnice wysokości pomiędzy sąsiadującymi PK powinny stanowić o wyborze innej kolejności zaliczania PK niż w przypadku terenów płaskich. Trasa nie dłuższa od klasycznej.

[b]Uwagi:[/b] zawodnicy powinni po treningu wyrysować własny wariant. Należy porównać go z optymalnym i wyciągnąć odpowiednie wnioski.

[b]D.2.7. „Bieg na podstawie szkicu kształtów terenowych” [/b]

[b]Cel:[/b] kształtowanie wyobraźni, rozumienie form rzeźby terenu.

[b]Mapa:[/b] specjalnie przygotowana mapa warstwicowa bez kresek spadu – tylko kolor brązowy (poziom 3) lub wielobarwna pozbawiona czarnego koloru (poziom 2/3).

[b]Teren:[/b] o urozmaiconej rzeźbie np. morenowy lub inny o ukształtowaniu polodowcowym z dużą ilością obniżeń i wzniesień.

[b]Opis:[/b] długość trasy dopasowana do wieku i płci uczestników, trening o najwyższym stopniu trudności, najczęściej realizowany w formie liniowej, na trasie klasycznej lub też w obu formach jednocześnie. Trening wymaga od zawodnika śledzenia swojej pozycji na mapie i rozpoznawania wielkości i kształtów elementów rzeźby bez kresek spadu. Do kontroli możemy wykorzystać potwierdzenia na kartach startowych. W celu poznania poziomu technicznego poszczególnych zawodników możemy dodatkowo oprócz pomiaru czasu oceniać prawidłowość wyboru PK (wprowadzić mylne PK). Przygotowanie treningu polega na wytyczeniu odpowiedniej trasy, wyrysowaniu map, ustawieniu PK w terenie oraz zrobieniu karty wzorcowej.

[b]Uwagi:[/b] mapę dla potrzeb treningu najłatwiej przygotować na komputerze korzystając z programu OCAD.

[size=x-small]

[b]Uwaga:
Jeśli chcesz zacytować fragment zamieszczonego powyżej tekstu – poprawna nota bibliograficzna jest następująca: Cych P., Kozłowski J. (1998): Bieg na orientację: trening – praktyka i teoria. Centralny Ośrodek Sportu. Biblioteka Trenera. Estrella Warszawa.
Cych P., Kozłowski J.[/b]

[color=CC0000]Nieautoryzowane wykorzystywanie całych bloków tekstu lub jego całości będzie traktowane jako plagiat i podjęte zostaną odpowiednie kroki prawne.[/color]

Artykuł został opublikowany na napieraj.pl za zgodą autorów – Piotra Cycha i Jacka Kozłowskiego